علت توصیه شدید به پیگیری و درمان سریع زخم بستر به کمک پزشکان متخصص و بدون اتلاف وقت، عوارض بسیار خطرناک این زخم‌ها در بیمارانی است که زخم بستر آن ها تا درجات بالایی پیشرفت می کند. بیمارانی که زخم بستر آن ها به درجات 3 و 4 می رسد، احتمال دارد دچار مشکلات بسیار شدیدی در نتیجه عفونت گسترده شوند که در بسیاری از مواقع می تواند به صدماتی برگشت ناپذیر و یا حتی مرگ منجر گردد. تنها راهکار جلوگیری کننده از این خطرات مدیریت و درمان سریع زخم بستر در مراحل اولیه پیدایش می‌باشد.
ارزیابی زخم بستر
ارزیابی زخم بستر شامل بررسی کامل پزشکی بیمار می شود. پیشینه کامل شامل شروع و مدت زمان زخم، مراقبت های پیشین زخم، عوامل خطرناک و فهرست داروها و مشکلات مربوط به سلامتی می شود. وجود زخم بستر ممکن است نشان دهنده این باشد که بیمار به کمک و تیمار کافی دسترسی ندارد. شاید بیماران به خدمات درمانی بیشتر یا همراهان آنها به آموزش، استراحت یا کمک بیشتری برای بلند کردن و چرخاندن بیمار نیاز داشته باشند.
به ویژه بیماران مبتلا به اختلالات ارتباطی در برابر زخم بستر آسیب پذیرتر می باشند. زیرا ممکن است احساس آزردگی نکنند یا آزردگی خود را به روش های غیرعادی بروز دهند. پزشک باید تعداد، موقعیت و اندازه (طول، عرض و عمق) زخم را یادداشت کند و ماده ترشحی، بو، مجاری سینوسی، نکروز یا شکل زخم، تخریب، عفونت، ترمیم (گرانوله شدن و اپیتاله شدن)، سوراخ شدن و حاشیه زخم ها را بررسی کند. مهمتر از همه، پزشک باید سطح هر زخم را نیز مشخص کند.
| درجه / سطح | توصیف |
| مشکوک به آسیب عمیق بافتی |
پوست به صوت موضعی بنفش می شود یا تغییر رنگ می دهد، پوست سالم یا دارای تاول پر خون است که توسط تخریب بافت نرم زیرین بر اثر فشار یا برش ایجاد می گردد. تغییر رنگ ممکن است در مقایسه با بافت مجاور، همراه با درد، سفتی، شلی، آبکی، گرما یا سرما در بافت باشد. |
| 1 | پوست سالم با قرمزی نامتعادل موضعی که معمولا در ناحیه استخوانی می باشد؛ در پوست تیره ممکن است سفیدی مشهودی دیده شود و ناحیه متاثر از نواحی اطراف خود متفاوت به نظر بیاید، بافت تحت تاثیر در مقایسه با بافت مجاور ممکن است دردناک، سفت، نرم، گرمتر یا سردتر باشد. |
| 2 | از دست دادن جزئی ضخامت درم که به صورت زخم باز، سطحی و قرمز صورتی، بدون کثیفی ظاهر می گردد. همچنین ممکن است مانند تاول پر و کامل، باز یا پاره شده نمایان شود. در این سطح پارگی پوست، نوار سوختکی، درماتیت پرینه، خراشیدگی یا تجزیه و فساد زخم وجود ندارد. |
| 3 | از دست دادن تمام ضخامت بافت، چربی زیر پوستی شاید قابل دیدن باشد، اما استخوان، تاندون یا عضلات تحت تاثیر قرار نگرفته اند، ممکن است فساد مشاهده شود، اما عمق بافت از دست رفته را نمی پوشاند، ممکن است شامل آسیب و سوراخ شدگی شود. |
| 4 | از دست دادن تمام ضخامت بافت با تاثیر بر روی استخوان، تاندون یا عضله، فساد یا اسکار ممکن است در برخی از قسمت های زخم مشاهده شود، اغلب شامل تخریب و سوراخ شدگی می شود. |
| غیر قابل تعیین سطح |
از دست دادن ضخامت کامل بافت با پوشیده شدن کف زخم توسط عفونت (زرد، قهوه ای، طوسی، سبز یا خاکی، یا اسکار (خاکی، قهوه ای یا مشکی) در بستر زخم. |
نکته: عمق زخم بستر مرحله 3 و 4 به وسیله محل قرار گرفتن آن تغییر می کند. زیرا پل بینی، گوش، استخوان پس سری و قوزک پا، بافت زیر جلدی ندارند، زخم ها در این نواحی ممکن است کم عمق تر باشند. در مقابل، نواحی با چربی قابل توجه می توانند زخم های بسیار عمیق در مرحله 3 یا 4 را ایجاد کنند. در زخم سطح 4، استخوان یا تاندون تحت تاثیر در معرض دید یا قابل لمس می باشد.
با شدیدتر شدن زخم بستر و بالا رتن درجات اطلاقی به آن فرایند درمان سخت تر شده و شانس درمان زخم کاهش می‌یابد. هرچه زخم بیشتر پیشرفت کند روش های درمانی سخت تر و پرهزینه تری برای مقابله با آن ارائه میشود اما در بسیاری از موارد به علت عدم رسیدگی به موقع و مناسب، زخم درمان نشده باقی می ماند و یا به رشد خود ادامه میدهد که میتواند خطرات بساری برای بیمار در پی داشته باشد.
عوارض زخم بستر
حتی با بهترین مراقبت های پزشکی ممکن، عوارض ناشی از زخم های درجه 3 و 4 می توانند نمایان شوند و گاهی اوقات کشنده باشند. در مورد این عوارض در ادامه صحبت می شود.
سلولیت
عفونت می تواند از ناحیه زخم بستر به لایه های عمیق تر پوست منتشر شود. این نوع عفونت را سلولیت می گویند و باعث به وجود آمدن علائمی مانند درد و قرمزی، همراه با التهاب پوست می شود و نیاز به دوره درمانی با آنتی بیوتک دارد.
اگر درمان نشود، احتمال اینکه عفونت به خون یا مفاصل و استخوان منتقل شود نیز وجود دارد. در این موارد نادر، که زخم بستر در پایین کمر، استخوان دنبالچه و ستون فقرات است، می تواند به غشاهای اطراف ستون فقرات و مغز نیز منتقل شود. که این حالت به عنوان مننژیت شناخته می شود.
اگر به سرعت درمان نشود، مننژیت می تواند بسیار جدی بشود و باعث سمیت خونی کشنده شود و منجر به آسیب دائمی به مغز و اعصاب گردد.
علائم مننژیت ناشی از زخم بستر
- تب بالای 37.5 درجه
- مریض حال بودن
- سردرد
- بثورات لکه دار که وقتی لیوان شیشه ای را رو آنها می چرخانیم، ناپدید نمی شوند (هیچ وقت بهتر نمی شوند).
- خشکی گردن
- نور گریزی
- خواب آلودگی یا منفعل بودن
- تشنج (غش)
سمی شدن خون
اگر شخصی با سیستم ایمنی ضعیف به زخم بستری مبتلا شود که عفونت می کند، احتمال اینکه عفونت به خون و دیگر اندام ها منتقل شود، وجود دارد. این حالت به عنوان مسمومیت خونی یا سپتی سمی شناخته می شود.
در جدی ترین موارد مسمومیت خونی، آسیب به چندین اندام می تواند منجر به افت فشار خون شدید شود که به عنوان شک سپتیک شناخته می شود و می تواند کشنده نیز باشد. علائم شامل سردی پوست و افزایش تپش قلب می باشد.
علائم اولیه سپتیس
- تب یا دمای پایین بدن
- لرز
- تپش قلب سریع
- تنفس سریع
چه زمانی به بیمارستان مراجعه کنیم؟
اگر اخیرا عفونت یا آسیب داشته اید و علائم احتمالی سپتیس را دارید، سریعا به پزشک مراجعه فرمایید. مسمومیت خونی یک وضعیت اورژانسی می باشد. این بیماری نیاز به درمان فوری در بخش مراقبت های ویژه (ICU) دارد تا در هنگامی که عفونت با آنتی بیوتیک ها یا داروهای ضد ویروسی درمان می شود، بتوان به عملکردهای بدن کمک کرد.
درمان سپتیس
اگر سپتیس زود تشخیص داده شود و روی اندام های حیاتی تاثیر نگذاشته باشد، ممکن است بتوان با آنتی بیوتیک عفونت را در خانه درمان کرد. بیشتر افرادی که در این مرحله سپتیس آنها تشخیص داده می شود، می توانند بهبود کامل یابند. تقریبا تمامی بیماران مبتلا به سپتیس حاد و شک سپتیک نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند. برخی ممکن است نیاز به پذیرش در بخش مراقبت های ویژه (ICU) داشته باشند.
به خاطر مشکلات اندام های حیاتی، مبتلایان به سپتیس حاد احتمال بیشتری دارد که وضعیتشان وخیم شود و این وضعیت می تواند کشنده نیز باشد. با این حال، سپتیس قابل درمان است، اگر به سرعت تشخیص و درمان گردد، در بیشتر موارد منجر به بهبود کامل بدون هیچ عوارضی می شود.
عفونت استخوان و مفصل
عفونت نیز می تواند از زخم بستر به مفاصل (آرتروز سپتی) و استخوان های (کورک استخوانی) زیرین منتقل گردد. هر دوی این عفونت ها می توانند عضروف، بافت و استخوان را تخریب کنند و همچنین می توانند روی غضروف ها و اندام ها نیز تاثیر بگذارند.
برای درمان عفونت های استخوانی و مفصلی آنتی بیوتیک نیاز می باشد. در حادترین موارد، شاید مفاصل و استخوان های عفونی نیاز به برداشته شدن داشته باشند.
عفونت نکروزدهنده
عفونت نکروزدهنده که معمولا به عنوان “باکتری خورنده گوشت” شناخته می شود، عفونت پوستی جدی می باشد که منجر به از مرگ سریع بافت می شود و زمانی که زخم بستر با باکتری خاصی، مثل گروه استپتوکوکوس، عفونی می شود اتفاق می افتد. نیاز به درمان اورژانسی می باشد. این درمان شامل ترکیبی از آنتی بیوتیک ها و برداشتن بافت مرده با جراحی می شود.
گانگرن گازی
گانگرن گازی مهم می باشد اما عفونتی نادر است که وقتی زخم بستر با باکتری کلستریدیم عفونی می شود اتفاق می افتد.این باکتری ها در محیط هایی که اکسیژن کم یا بدون اکسیژن هستند رشد می کنند. این باکتری ها گاز ها و سموم خطرناک آزاد می کنند. علائم گانگرن گازی شامل درد شدید و التهاب سریع پوستی می باشد.
گانگرن گازی، درمان سریع و برداشتن بافت نیاز دارد. در بیشتر موارد حاد، ممکن است نیاز به قطع کردن قسمت آسیب دیده بدن باشد تا از گسترش گانگرن به دیگر قسمت های بدن جلوگیری شود.
سرطان
زخم های طولانی مدت و غیر قابل ترمیم (زخم مارجولین) می توانند به نوعی از سرطان بدخیم سلول های سنگ فرشی تبدیل گردند.
اگر بیمار علائم زیر را دارد باید به تیم مراقبت های سرطان مراجعه کنید.
- دارای یک ناحیه قرمز شده در محل بستر است که با جابجا شدن بدن بهتر نمی گردد.
- دارای ترک پوستی، تاول، پوسته پوسته شدن یا پوست شکاف خورده می باشد.
- دردی که شدیدتر نیز می شود را حس می کند.
- مایعی بد بو و غلیظ از زخم ترشح می شود.
- برای مراقبت از زخم نیاز به تجیهزات کمکی از آژانس مراقبت در منزل دارد.
مرگ
زخم های بستر به عنوان علت مستقیم مرگ در 7 تا 8 درصد از بیماران مبتلا به فلج نیم تنه ذکر شده است. این بیماران به علت بیماری اولیه خود، نه زخم بستر، فوت می کند. اما زخم بستر، در برخی موارد، ممکن است عامل موثری باشد. شایع ترین علل مرگ و میر بیماران مبتلا به زخم بستر نارسایی کلیوی و آمیلوئیدوز است. عموما، مرگ و میر در بیمارانی که زخم بستر جدید در آنها ایجاد می گردد و نمی توان زخم را درمان کرد بیشتر می باشد.
مراجعه به پزشک
مراجعه به پزشک در هر یک از مراحل پیدایش زخم بستر، حتی درجات نهایی میتواند از بروز عوارض بعدی آن جلوگیری کند، بنابراین هیچوقت برای مراجعه به پزشکان متخصص دیر نیست و این اقدام بیمار را از آسیب‌های بیشتر در امان نگه خواهد داشت.
اما همانطور که قبلا اشاره شد تنها راه جلوگیری از عوارض زخم بستر و ممانعت از رسیدن زخم به درجات نهایی، تشخیص سریع آن و مراجعه به پزشک زخم برای شروع فرآیند درمانی تخصصی است. بنابراین، تلف نکردن زمان طلایی برای درمان و کنترل زخم در درجات اولیه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و باید توسط بیمار یا نزدیکان بیمار مورد توجه ویژه قرار گیرد. در همین راستا توصیه میشود افرادی که هر یک عوامل خطر زخم بستر را دارند، برای بررسی‌های دوره‌ای به متخصصین زخم مراجعه کنند و یا درصورت مشاهده نشانه های اولیه بروز زخم بستر بلافاصله با پزشک متخصص تماس حاصل فرمایند.
عوامل خطرناک در زخم بستر موارد زیر می باشند:
- عدم تحرک
- بی اختیاری
- عدم درک حسی
- تغذیه و دریافت آب نامناسب
- شرایط پزشکی که روی جریان خون تاثیر می گذارد.
پرسش و پاسخ
آیا زخم بستر کشنده است؟
زخم بستر سطح 4 می تواند منجر به عفونت های کشنده شود. براساس آژانس کیفیت و تحقیقات بهداشتی، سالانه 60000 نفر بر اثر زخم بستر فوت می کنند و اغلب نتیجه غم انگیز بی توجهی به خانه سالمندان می باشد.
زخم بستر می تواند منجر به چه شود؟
زخم های بستری که ترمیم نشده اند می توانند منجر به چندین عوارض پزشکی جدی مانند سلولیت (عفونت پوست)، آرتروز سپتی (عفونت مفصل) و کورک استخوان (عفونت استخوانی) شوند. همه این موارد می تواند منجر به سپتیس یعنی عفونت سیستماتیک احتمالا کشنده و جدی گردند.
چه زمانی باید در مورد زخم بستر نگران باشم؟
زخم را با یک پانسمان شفاف یا گاز مرطوب بپوشانید. اگر هر نوع علامتی از عفونت دیدید (مثل تب، قرمزی یا چرک)، به پزشک مراجعه فرمایید.
چه اتفاقی می افتد اگر زخم بستر به استخوان برسد؟
درمان و ترمیم بافت استخوانی عفونی شده ممکن است ماه ها طول بکشد، مخصوصا اگر عفونت تهاجمی باشد. بدون درمان، عفونت استخوانی منجر به نکروز استخوانی (از بین رفتن استخوان) می شود یا به سپتیک سیستماتیک تبدیل گردد و منجر به شک سپتیک یا مرک شود.
چه اتفاقی می افتد اگر زخم بستر در مرحله اول درمان نشود؟
اگر زخم بستر درجه یک درمان نشد، ممکن است پوست باز شود و ناحیه زخم عفونت کند.
چه علائم اصلی در مورد بیماران مبتلا به زخم بستر نشان دهنده عوارض می باشد؟
نوسان دمای بدن، فشار خون پایین، ادرار کم، تغییر رنگ پوست و بثورات پوستی.
آیا زخم بستر درجه 4 قابل درمان است؟
به دلیل از دست رفتن عضلات و بافت های دیگر در طی درمان که بازگشت پذیر نیستند، زخم بستر سطح 4 به سطح 3، 2 یا 1 تبدیل نمی شود. این زخم در طول بهبودی در همان مرحله 4 باقی می ماند. بعد از اینکه ترمیم تکمیل شد، باید به عنوان زخم بستر درمان شده سطح 4 و نه زخم سطح صفر، دسته بندی گردد.
قبل از فوت کردن، چه مدت می توان مبتلا به سپسیس بود؟
مراقب باشید زیرا سپسیس می تواند در عرض 12 ساعت کشنده شود. سپسیس نسبت به حمله قلبی، سرطان ریه یا سینه، قاتل بزرگتری می باشد.