از نکات مهم در مواجهه با زخم بستر شناسایی و تشخیص سریع آن و شروع اقدامات لازم به منظور جلوگیری از پیشرفت زخم به درجات بالاتر میباشد. بدین منظور انجام یک سری اقدامات ساده و اولیه در خانه می‌تواند تاثیر مثبتی در مهار بیماری در مراحل اولیه داشته باشد. مراقبت های خانگی، درمان‌های گیاهی و طب سنتی می‌بایست زیر نظر متخصصین زخم و در کنار مراقبت های پزشکی تخصصی صورت بپذیرد تا مانع رسیدن زخم بستر به مراحل بسیار خطرناک شود. بی‌توجهی به درمان تخصصی زخم بستر و عدم مدیریت مناسب زخم بستر در هرکدام از مراحل شکل‌گیری آن سبب آسیب و آزار بیشتر بیمار خواهد شد.
بلافاصله علائم را تشخیص دهید
زخم بستر را با دقت بررسی کرده و به دنبال علائم عفونت از جمله علائم زیر باشید:
- قرمزی
- ترشح
- بوی بد
- حساسیت
- تب
در صورتی که شما یا یکی از اطرافیانتان مبتلا به زخم بستر شده است باید سریعا به دنبال درمان باشید. هرچه سریعتر با پزشک تماس بگیرید.
در صورتی که این زخم به خوبی درمان نشود یا اصلاً درمان نشود، به موارد جدی‌تری مانند سپسیس، قانقاریا، استئومیلیت یا سایر انواع عفونت‌های شدید تبدیل میشود. در مرحله چهارم شدت زخم چند برابر میشود. پوست شروع به گود شدن میکند و زخم سیاه میشود. زخم خیلی زود تهدید کننده زندگی و بسیار خطرناک میشود.
هشدار در مورد درمان‌ها غیرپزشکی
درمان خانگی و طب سنتی برای درمان زخم بستر
نکته بسیار مهم در مواجهه با زخم بستر، گزارش سریع آن به پزشک و دنبال کردن راهنمایی‌های متخصصین در این زمینه میباشد؛ زیرا سهل انگاری در مورد این نوع زخم یا اقدام به درمان آن از طریق راه‌های غیرعلمی و تایید نشده می‌تواند صدمات جیران ناپذیری به بیمار وارد کرده و بر درد او بیفزاید. بنابراین راه‌حل‌های شناخته شده در جهت تسکین و کنترل اولیه زخم در خانه و پیشنهادات طب سنتی به هیچ عنوان جانشین درمان‌های تخصصی پزشکی نخواهد بود و حتما باید زیر نظر پزشک معالج انجام شود.
در همین راستا توصیه میشود بلافاصله پس از تشخیص زخم با پزشک خود تماس بگیرید و از اقدامات ذکر شده در صورت صلاحدید پزشک معالج استفاده کنید. میتوانید به منظور درمان زخم بستر از درمان‌های خانگی استفاده کنید، که میتوانند در کاهش عفونت و التیام زخم موثر باشند. بلافاصله پس از تشخیص زخم باید هرچه سریعتر درمان را شروع کنید.
زخم بستر را تمیز نگه دارید
به منظور جلوگیری از عفونت، زخم باید به طور منظم تمیز شود. میتوانید زخم را با آب و صابون ملایم بشویید. در مرحله دوم میتوانید زخم را با محلول آب و نمک بشویید. استفاده از مخلوط آب نمک روی زخم می‌تواند به خلاص شدن از شر بافت مرده و همچنین مایع اضافی زخم کمک کند. برای مراحل 3 یا 4، توصیه میشود که زخم‌ها را با کمک پزشک تمیز کنید.
بیمار باید مرتبا جابجا شود
جابجایی مکرر موقعیت می‌تواند به کاهش فشار بر روی ناحیه آسیب دیده کمک کند. فردی که از ویلچر استفاده میکند باید سعی کند موقعیت خود را تغییر دهد و فردی که در بستر است باید هر از گاهی برای جابجایی از کسی کمک بگیرد.
پودر بچه
پودر بچه با خشک کردن ناحیه زخم و جلوگیری از گسترش عفونت باعث بهبود سریعتر زخم‌ها میشود. زخم‌ها باید خشک باشند تا سریعتر بهبود یابند. نواحی آسیب دیده را با یک ماده ضد عفونی کننده تمیز کنید و سپس پودر بچه بپاشید تا زخم را کاملا بپوشاند. این پودر رطوبت موجود در زخم‌ها را جذب میکند و به بهبودی سریعتر کمک میکند.
عسل
عسل از معروف‌ترین درمان‌های خانگی موجود برای زخم بستر و انواع زخم‌هاست که توسط طب سنتی پیشنهاد شده است. در این روش درمانی عسل را بر روی بستر زخم مالیده و آن را با یک پانسمان استرلیزه و تمیز می‌پوشانند.
عسل به بهبود سریعتر زخم بستر و همچنین تسکین زخم کمک میکند. این ماده شفابخش میکروب‌ها را می‌کشد و در واقع باعث سم زدایی زخم میشود. با این حال، عسل را نباید رقیق کرد زیرا ممکن است به جای از بین بردن پاتوژ‌ن‌ها، رشد آنها افزایش را دهد.
قرار دادن عسل بر روی زخم به خصوص عسل خام و غیربهداشتی، می‌تواند باعث عفونت مضاعف زخم شده و شرایط آن را حادتر کند. در صورت تمایل به استفاده از عسل حتما با پزشک متخصص مشورت کرده و درصورت تایید، از عسل‌های مخصوص و یا پانسمان‌ها مخصوص طراحی شده بر پایه عسل استفاده کنید تا خطرات محتمل استفاده از این درمان برا شما اتفاق نیفتد.
شکر
قبل از پانسمان، روی زخم کمی خمیر شکر بمالید یا مقداری دانه شکر روی زخم بپاشید. شکر به رشد بافت‌های جدید کمک میکند و باکتری‌هایی که منجر به عفونت می‌شوند را کم آب میکند. از آنجایی که شکر باعث جذب مایع زخم میشود، به تمیز شدن آسان زخم در حین تعویض پانسمان کمک میکند.
آب نمک
آب نمک یکی از درمان‌های خانگی موثر برای زخم بستر است و میتوان آن را به راحتی در خانه تهیه کرد. از آب نمک میتوان به عنوان یک ضد عفونی کننده عالی برای تمیز نگه داشتن ناحیه استفاده کرد.
تشک‌ها و کوسن‌هایی را انتخاب کنید که فشار را کاهش می‌دهند
بالشتک‌ها و تشک‌های مخصوص برای کاهش فشار از ناحیه آسیب‌دیده زخم بستر وجود دارند. این تشک‌ها یا بالشتک‌ها با هوا یا آب پر شده‌اند و میتوانند به پشتیبانی بیشتر و کاهش فشار از زخم بستر کمک کند.
در صورت ابتلا به زخم شدید و جدی، به یک تشک یا سیستم تخت پیچیده‌تر نیاز دارید، مانند تشک متصل به پمپی که جریان ثابتی از هوا را به تشک وارد میکند. همچنین طیف وسیعی از بالشتک‌های فوم یا توزیع مجدد فشار موجود است که میتوانید خریداری کنید. بنابراین، میتوانید با پزشک خود در مورد مناسب‌ترین تشک و بالشتک مشورت کنید.
رژیم غذایی و تغذیه مناسب
رژیم غذایی برای درمان زخم بستر باید شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات، آجیل و دانه‌های غنی از ویتامین A، ویتامین B، ویتامین C، ویتامین E و روی باشد. این مواد به تقویت سیستم ایمنی و بهبود سریعتر کمک می‌کنند.
پروتئین و فیبر از نیازهای ضروری یک رژیم غذایی سالم هستند. تخم مرغ، ماهی و شیر دارای پروتئین و فیبر زیادی هستند. از استفاده از روغن ذرت و آفتابگردان در پخت و پز خودداری کنید زیرا باعث افزایش التهاب می‌شوند؛ بنابراین تا آنجا که ممکن است باید از مصرف آنها اجتناب کنید.
درمان‌های گیاهی زخم بستر
علاوه بر درمان‌های خانگی رایج، درمان‌هایی بر پایه مواد طبیعی و گیاهی وجود دارد که با وجود نداشتن تاییدیه‌های رسمی، استفاده از آنها در میان مردم رواج دارد. حتما قبل از استفاده از مرهم‌های گیاهی بر روی زخم بستر با پزشک خود مشورت کنید و بدون تاییدیه او اقدامی انجام ندهید.
آلوئه‌ورا
آلوئه ورا یک گیاه فوق‌العاده و دارای خواص ضد باکتریایی، ضد التهابی، تسکین دهنده و التیام بخش است. ژل آلوئه ورا تازه را روی زخم بستر بمالید، به همین سادگی. این ژل طبیعی نه تنها باعث درمان زخم بستر میشود بلکه از بروز آن نیز جلوگیری میکند. خواص خنک کنندگی طبیعی آلوئه ورا مانع خارش و احساس سوزش میشود. این روش یکی از موثرترین درمان‌های خانگی برای درمان زخم بستر و تسکین سریع است.
زردچوبه
زردچوبه برای التیام زخم بستر موثر است. خواص ضد میکروبی زردچوبه از هر نوع عفونت ناشی از زخم جلوگیری میکند، درد را کاهش می‌دهد و باعث تسکین سریع میشود. زردچوبه زخم‌ها را به سرعت التیام می‌بخشد و زخم در عرض چند روز بهبود می‌یابد. استفاده از زردچوبه روی زخم باعث رشد بهتر پوست و انقباض زخم میشود.
چغندر
چغندر از خارش جلوگیری میکند، زخم‌ها را تسکین می‌دهد و برای زخم بستر موثر و مفید است. اثربخشی چغندر هنگام ترکیب با عسل افزایش می‌یابد. چغندر زخم را تسکین می‌دهد و ناحیه را مرطوب نگه می‌دارد و از خارش و قرمزی جلوگیری میکند.
ماساژ با نارگیل و روغن زیتون
ماساژ می‌تواند گردش خون را بهبود بخشیده و از بروز زخم بستر جلوگیری کند. به منظور بهبود گردن خون بدن را به طور کامل با روغن زیتون یا روغن نارگیل ماساژ دهید. ماساژ بدن با روغن نارگیل گرم برای پوست بسیار عالی است، اجازه دهید تا روغن جذب پوست شود. برای احتیاط تمام بدن به جز زخم‌ها را ماساژ دهید. این کار به تقویت گردش خون و در نتیجه بهبود سریع زخم‌ها کمک میکند.
از چه چیزهایی باید اجتناب کرد؟
- بیمار نباید الکل یا قهوه مصرف کند، چرا که باعث بدتر شدن شرایط میشود.
- بیمار نباید سیگار بکشید، چرا که استعمال دخانیات باعث بدتر شدن زخم میشود. در اصل این بهترین زمان برای ترک سیگار است.
- بهداشت را رعایت کرده و سطوح آسیب دیده را تمیز نگه دارید.
- به منظور جلوگیری از گسترش عفونت به سایر نواحی بدن همیشه زخم را بپوشانید.
- از انجام هر درمانی (از جمله درمان های دارویی یا غیر دارویی) بدون مشورت با متخصصین زخم خودداری کنید.
مراقبت از زخم بستر در خانه
در صورتی که شما یا یکی از اطرافیانتان از زخم بستر رنج می‌برید باید بلافاصله به دنبال درمان باشید. میتوانید برای مشورت با پزشک تماس بگیرید.
علائم عفونت را بررسی کنید
زخم بستر را با دقت بررسی کرده و به دنبال علائم عفونت از جمله علائم زیر باشید:
- قرمزی
- ترشح
- بوی بد
- حساسیت
- تب
درصورت مشاهده هر یک از علائم عفونت پزشک متخصص را جریان وضعیت بیمار قرار داده و دستورالعمل‌های لازم برای جلوگیری از پیشرفت عفونت را دریافت کنید. استفاده از آنتی بیوتیک بدون تجویز پزشک و یا درمان‌های تایید نشده سنتی در این مرحله می‌تواند عواقب بسیار خطرناکی داشته باشد.
پاکسازی زخم بستر در خانه
- میتوانید زخم مرحله یک را با آب و صابون ملایم تمیز کنید و با از یک لوسیون مخصوص برای جلوگیری از رسیدن رطوبت به زخم استفاده کنید.
- زخم بستر مرحله دوم باید با آب نمک (سالین) شستشو شود تا بافت شل و مرده از بین برود. یا احتمالا پزشک استفاده از یک پاک کننده مخصوص را توصیه میکند.
- زخم بستر پیشرفته‌تر ممکن است به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشد. تیم مراقبت زخم را با سالین تمیز کرده و آن را با باند مخصوص پانسمان می‌کنند.
احتیاط‌های لازم برای پاکسازی و پانسمان زخم بستر در خانه
- از لامپ‌های حرارتی یا عوامل خشک کننده مانند الکل استفاده نکنید. چرا که استفاده از این موارد باعث خشک شدن زخم‌ها شده و میتوانند بافت جدید نازک و شکننده را از بین ببرند.
- از عوامل ضد عفونی کننده مانند پوویدون ید و پراکسید هیدروژن استفاده نکنید، زیرا برای سلول‌های جدید سمی هستند.
- اگر پانسمان خشک شود، ممکن است با سلول‌های جدید ترکیب شده و باعث از بین رفتن بافت جدید در هنگام برداشتن پانسمان شود. پانسمان‌ها را قبل از خشک شدن تعویض کنید.
- پانسمان‌های نقره برای از بین بردن باکتری‌ها بسیار موثر بوده و خطری برای بافت‌های جدید ندارند.
سوالات متداول
آیا میتوان برای زخم بستر از وازلین استفاده کرد؟
میتوانید از هر پماد ملایمی مانند کرم آنتی بیوتیک یا وازلین استفاده کنید. استفاده از پماد از خشک شدن پوست جلوگیری کرده و همچنین از زخم در برابر گرد و غبار، کثیفی، مگسها و سایر حشرات محافظت میکند.
آیا استفاده از عسل برای زخم بستر مفید است؟
از قدیم الایام از عسل به عنوان دارو استفاده میشده است. این ماده شفابخش دارای خاصیت قابض و ضد میکروبی عالی بوده و باعث ترمیم موضعی زخم میشود.
آیا بتادین برای زخم بستر مفید است؟
پاک کننده‌هایی که برای استفاده روی پوست ساخته شده‌اند را به هیچ وجه نباید برای زخم‌های باز استفاده کرد. از استفاده از محلولهای ضد عفونی کننده مانند بتادین، هیبیکلنس یا پراکسید هیدروژن اجتناب کنید؛ چرا که این مواد میتوانند به بافت جدید و طبیعی آسیب برسانند.
داروی تقویتی مناسب برای تسریع درمان زخم بستر چیست؟
به منظور تسریع درمان زخم بستر، میتوان از مکمل ویتامین C همراه با روی و یک مکمل غذایی خوراکی غنی از انرژی و پروتئین استفاده کرد.
آیا همه انواع عسل برای زخم بستر خوب هستند؟
نه، به منظور کاهش واکنش‌های سیستم ایمنی، فرد باید از عسل با درجه پزشکی (عسل استریل شده) استفاده کند.
در صورت مشکوک بودن به ابتلا به زخم بستر باید چکار کنم؟
در اسرع وقت به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید و حتما به توصیه‌هایشان عمل کنید.
چه پودری برای زخم بستر بهتر است؟
پودر مترونیدازول یک عامل ضد باکتری اقتصادی و موثر است. علاوه بر این، از بوی بد دهان جلوگیری میکند. بنابراین، پودر مترونیدازول را میتوان برای پانسمان زخم بستر استفاده کرد.
آیا پراکسید هیدروژن یا ید برای زخم بستر خوب است؟
از پاک کننده‌های پراکسید هیدروژن یا ید استفاده نکنید، چرا که میتوانند به پوست آسیب برسانند. زخم را به منظور محافظت در برابر عفونت، و مرطوب ماندن، با یک پانسمان مخصوص بپوشانید.
چگونه بفهمیم که زخم بستر در حال بهبودی است؟
- زخم کوچکتر میشود.
- در لبه‌های زخم بافت صورتی تشکیل میشود و به سمت مرکز حرکت میکند. ممکن است متوجه سطوح صاف یا ناهموار بافت جدید شوید.
- ممکن است با کمی خون‌ریزی مواجه شود.