گاهی ممکن است زخم‌های باز بوی بدی از خود منتشر کنند. این بوی بد ممکن است بنا به دلایل مختلفی از جمله وجود بافت نکروز شده، عفونت قارچی یا باکتریایی و ترشحات راکد ایجاد شود. تجمع باکتری یا قارچ در محل زخم، گازهایی را تولید می‌کند که باعث ایجاد بوی نامطبوع خواهد شد. برای درمان بوی بد زخم عمدتا از پمادهای موضعی و آنتی بیوتیک، پانسمان‌های مناسب و دبریدمان برای برداشتن بافت مرده استفاده میشود.
بوی بد زخم همراه با قرمزی، التهاب و ترشح نشان دهنده‌ی عفونت زخم می‌باشد و باید برای درمان آن سریعا به مراکز درمانی مراجعه کرد.
برای از بین بردن بوی بد زخم باید علت به وجود آمدن آن را به خوبی تشخیص داده و درمان نماییم. پزشکان برای از بین بردن بوی بد زخم از روش‌های مختلفی مانند پانسمان کردن، دبریدمان برای برداشتن بافت نکروز شده و تجویز داروی‌های ضد میکروب استفاده می‌کنند.
علاوه بر این تمیزکردن و پانسمان مرتب زخم و استفاده از محصولات مراقبتی تجویز شده توسط پزشک به از بین بردن بوی زخم کمک می‌کند. مراجعه منظم به پزشکی که در زمینه مراقبت از زخم تخصص دارد نیز به درمان و بهبودی زخم کمک کرده و از بو گرفتن آن جلوگیری می‌نماید.
علت بوی بد زخم
زخم به دلیل فرایندهای متابولیکی که در محل آسیب‌دیدگی رخ میدهد دچار بوی نامطبوع میشود. از جمله عوامل اصلی که در ایجاد بوی بد زخم‌ها نقش دارند می‌توان به تخریب بافت‌ها و فعالیت میکروارگانیسم‌های هوازی یا بی‌هوازی اشاره کرد. زخم‌های مزمن بیش از دیگر انواع زخم‌ها دچار بوی نامطبوع می‌شوند چرا که محیطی مناسب برای رشد و تجمع میکروب‌ها به حساب می‌آیند. مقادیر کافی از بافت‌هایی که به آرامی بهبود می‌یابند به همراه مراقبت نادرست از زخم به باکتری‌ها اجازه رشد داده و باعث می‌شوند تا زخم دچار بوی نامطبوع شود.
بیایید هر یک از این عوامل را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم:
- عفونت: وجود عفونت یکی از اصلی‌ترین دلایل بوی نامطبوع زخم‌ها می‌باشد. باکتری‌ها می‌توانند به درون زخم نفوذ کرده و با ترشح مواد شیمیایی بد بو باعث بوی نامطبوع زخم شوند. علاوه بر این عفونت باعث التهاب و تورم و در نهایت دردناک شدن زخم شده و بوی نامطبوع آن را شدت می‌بخشد.
- زهکشی زخم: تجمع مایعات و چرک درون زخم نیز باعث بد بو شدن آن میشود. زمانی که زخم دچار زهکشی میشود، محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها و در نتیجه بروز عفونت به وجود می‌آید. علاوه بر این زهکشی به دلیل این که حاوی بافت مرده و ذرات دیگر می‌باشد به طور معمول بوی نامطبوعی دارد.
- نکروز: نکروز یکی دیگر از عوامل بوی بد زخم‌ها محسوب میشود. زمانی که بافت می‌میرد شروع به تجزیه‌شدن کرده و بویی نامطبوع آزاد می‌کند.
- گازهای شیمیایی بد بو آزاد شده توسط باکتری‌ها: باکتری‌ها می‌توانند با ترشح مواد شیمیایی بد بو باعث بوی بد زخم شوند. این مواد شیمیایی به دلیل متابولیسم باکتری‌ها آزاد شده و عموماً سرسخت می‌باشند. بوی نامطبوع برخی از باکتری‌ها از دیگر انواع آن‌ها بیشتر می‌باشد.
- رعایت‌نکردن بهداشت: رعایت‌نکردن بهداشت نیز باعث بوی نامطبوع زخم میشود. در صورتی که زخم خود را تمیز و خشک نگه ندارید، عفونت کرده و باعث بوی نامطبوع میشود. باید حتماً هر روز دوش گرفته و زخم خود را با آب گرم و صابون تمیز نمایید.
- برخی از بیماری‌های مشخص: برخی از بیماری‌ها مانند دیابت یا نارسایی کبدی نیز باعث بوی بد زخم‌ها می‌شوند. علاوه بر این برخی از داروها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها نیز باعث بوی بد زخم‌ها خواهند شد.
نوع بوی بد زخم
در این جدول لیست باکتری‌ها و نوع بویی که تولید می‌نمایند را مشاهده می‌کنید:
| اسم باکتری | نوع بو |
| کاندیدا آلبیکنس | بوی مخمر یا کپک |
| سیتروباکتر | کفش ورزشی کثیف |
| کلستریدیوم | فاسد شدن و گندیدگی، مدفوع، |
| انتروکوکوس فکالیس | مدفوع |
| اشرشیاکلی | مدفوع |
| پپتواسترپتوکوک بی‌هوازی | مدفوع |
| پروتئوس میرابیلیس | ماهی گندیده |
| سودوموناس آئروژینوزا | عصاره انگور شیرین، بادام، نان تورتیلا |
| استافیلوکوک | کفش ورزشی کثیف |
شدت بوی زخم
در برخی موارد برای پیدا کردن بهترین روش درمان زخم، شدت بوی آن بررسی میشود.
| شدت | ارزیابی |
| بسیار قوی | به محض ورود به اتاق بوی نامطبوع با وجود پانسمان از فاصله 6 تا 10 فوتی بیمار احساس میشود. |
| قوی | در زمان برداشتن پانسمان، بوی نامطبوع در زمان ورود به اتاق از فاصله 6 تا 10 فوتی بیمار احساس میشود. |
| متوسط | بوی نامطبوع با وجود پانسمان از فاصله نزدیک به بیمار احساس میشود. |
| ضعیف | با برداشتن پانسمان، بوی نامطبوع از فاصله نزدیک به بیمار احساس میشود. |
| بدون بو | با برداشتن پانسمان و در فاصله نزدیک به بیمار هیچ بویی احساس نمی‌شود. |
رفع بوی بد زخم
رفع بوی بد زخم به طور قابل‌توجهی به بهبود کیفیت زندگی و سلامت روانی بیمار در دوران درمان کمک می‌کند. برای از بین بردن این بو می‌توان زخم را با استفاده از پمادهای حاوی زغال فعال پوشاند و آن را پانسمان نمود. در زمان پانسمان‌کردن باید مراقب پوست اطراف زخم بود، چرا که این پوست در معرض آسیب‌دیدن قرار دارد.
درمان عامل عفونت بوی بد زخم
درمان بوی نامطبوع زخم به طور معمول شامل درمان عفونت‌ها و یا دبریدمان بافت مرده‌ای که باعث به وجود آمدن این بو شده است میشود. اگرچه استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های سیستمیک و موضعی به درمان عفونت‌ها کمک می‌کند؛ اما استفاده دوز مناسب این داروها در محل آسیب‌دیده کمی دشوار می‌باشد. یکی از روش‌های رایج و مورد استفاده در درمان زخم‌ها استفاده از ژل یا پودر مترونیدازول می‌باشد. این دارو بیشترین تاثیر را بر روی باکتری‌های بی‌هوازی دارد و در صورتی که با دوز مناسبی استفاده شود میتواند بر روی باکتری‌های هوازی نیز تأثیر بگذارد.
پس از دبریدمان و درمان عامل باکتریایی یا قارچی بوی بد زخم می‌توان از برخی پانسمانها یا پماد‌ها برای از بین بردن بوی بد زخم استفاده نمود.
پمادهای موضعی
از مواد ضد میکروبی متفاوتی مانند نقره، بیسموت، ید و عسل پزشکی در تجهیزات پانسمان استفاده میشود. تمامی این مواد به کاهش میزان باکتری‌ها و در نتیجه کاهش بوی نامطبوع زخم‌ها کمک می‌کنند.
داروی مترونیدازول در شکل‌های مختلف بر روی کاهش میکروارگانیسم‌ها و کاهش بوی نامطبوع زخم‌ها تأثیر زیادی می‌گذارد.
دبریدمان زخم
یکی از روش‌ها و مراحل اساسی در درمان بوی نامطبوع زخم‌ها برداشتن بافت نکروز شده و مرده اطراف زخم می‌باشد. دبریدمان به روش‌های مختلفی انجام میشود و انتخاب روش مناسب به اندازه و حالت زخم و همچنین هدف بیمار بستگی دارد.
استفاده از پانسمان مناسب
یک پانسمان مناسب به گونه‌ای می‌باشد که ترشحات زخم را به طور کامل جذب می‌نماید. د رصورتی که ترشحات درون زخم باقی بماند زخم مرطوب مانده و به محیطی مناسب برای رشد باکتری‌ها تبدیل میشود. با چند برابر شدن باکتری‌ها، از خود مواد شیمیایی ترشح می‌کنند که باعث بوی بد زخم می‌گردد. با استفاده از بانداژ مناسب، ترشحات جذب شده و باکتری‌ها نمی‌توانند درون زخم رشد نمایند. از این طریق بوی زخم کاهش پیدا می‌کند.
علاوه بر این، پانسمان مناسب مانند یک سد عمل کرده و از ورود مواد خارجی به درون زخم جلوگیری می‌کند. با جلوگیری از ورود ذرات خارجی به درون زخم، احتمال عفونیشدن آن کاهش‌یافته و روند بهبودی با سرعت بیشتری پیش می‌رود.
زمان تعویض پانسمان برای جلوگیری از بوی نامطبوع زخم در هر مورد متفاوت بوده و به نوع زخم و شدت جراحت و همچنین نیاز بیمار بستگی دارد. اما به طور کلی توصیه میشود تا بانداژ حداقل یک‌بار در روز و در صورت خیس شدن، کثیف و آلوده‌شدن در مدت‌زمان کوتاه‌تری تعویض گردد.
پانسمان و پماد نقره
محصولات حاوی نقره به دلیل خاصیت ضد باکتریایی که دارند به صورت غیرمستقیم باعث کاهش بوی نامطبوع زخم می‌شوند. به همین علت علاقه به استفاده از خواص ضد التهابی و ضد باکتریایی نقره در دهه‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. پانسمان‌های بر پایه نقره حاوی ذرات نانو نقره می‌باشند که به طور قابل‌توجهی سطح نقره را بزرگ می‌کنند و تأثیر ضد میکروبی آن را افزایش می‌دهند. از پماد سولفادیازین نقره به طور رایجی در درمان و جلوگیری از بروز عفونت در زخم‌های ناشی از سوختگی استفاده میشود. این دارو به دلیل خواص ضد میکروبی که دارد تا حدودی از بوی نامطبوع زخم جلوگیری می‌کند.
پانسمان زغال (کربن) فعال
پانسمان زغال فعال، حاوی لایه‌ای از ذرات زغال فعال می‌باشند. این ماده با جذب ذراتی که باعث بروز بوی نامطبوع می‌شوند، از بوگرفتن زخم‌ها جلوگیری می‌کند. علاوه بر این، پانسمان‌های حاوی زغال فعال با کاهش التهاب و جذب ترشحات زخم، روند بهبودی را سرعت می‌بخشند.
از این پانسمانها به طور گسترده در درمان زخمهایی با ترشحات و بوی شدید؛ مانند زخم‌های عفونی، زخمهایی با بافت نکروز و زخمهایی با لایه بیوفیلم استفاده میشود. بسته به علت اصلی ایجاد کننده زخم می‌توان از این پانسمانها به همراه دیگر محصولات مراقبت از زخم استفاده نمود.
درمان زخم با فشار منفی
درمان زخم با استفاده از فشار منفی به یکی از روش‌های استاندارد در درمان بسیاری از زخم‌ها تبدیل شده است. این روش به طور مؤثری به درمان زخم‌ها و کاهش بوی نامطبوع آن‌ها کمک می‌کند و بیشتر برای درمان زخمهایی با بو و ترشحات بسیار زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در این روش، یک وکیوم یا فضای خلا در اطراف زخم ایجاد میشود که به خارج‌کردن ترشحات زخم و بهبود گردش خون در این ناحیه کمک می‌کند. با افزایش خون‌رسانی به محل آسیب‌دیده، سطح اکسیژن و مواد مغذی آن نیز بالا رفته و روند بهبودی سرعت می‌گیرد. علاوه بر این فشار منفی، میزان باکتری‌ها و در نتیجه بوی بد زخم را کاهش میدهد.
برای درمان کامل زخم‌ها و جلوگیری از بروز هرگونه عارضه‌ای باید تمامی تجویزات پزشک در خصوص مراقبت از زخم‌ها را رعایت نموده و به طور مرتب به پزشک مراجعه نمایید.
پیشگیری از بوی بد زخم
با رعایت اقدامات احتیاطی زیر می‌توان تا حدود زیادی از بروز بوی نامطبوع زخم‌ها جلوگیری نمود:
- تمیزکردن مرتب زخم و برداشتن بافت مرده
- تعویض زود به زود پانسمان (مگر پزشک چیز دیگری تجویز نموده باشد)
- صحبت‌کردن با بیمار در خصوص رعایت بهداشت مناسب
- استفاده از پاک‌کننده‌هایی که به درون بیوفیلم‌ها و محل‌هایی که باکتری‌ها رشد نموده‌اند نفوذ می‌کنند.
- استفاده از بیواسید‌ها برای از بین بردن میکروارگانیسم‌ها در محل زخم
حرف آخر
در صورتی که زخم شما دچار بوی نامطبوع شده است باید سریعاً به پزشک مراجعه نمایید در غیر این صورت امکان بروز عفونت و عوارض دیگر وجود دارد. درمان سریع و به موقع باعث میشود تا زخم به طور کامل بهبود یابد. در صورتی که این بو همچنان ادامه داشت، با پزشک متخصص زخم در خصوص روش‌ها درمان پیش رو مشورت نمایید. ممکن است بتوان به کمک دارو یا روش‌های درمانی دیگر این بو را بر طرف نمود.
سوالات متداول
بوی بد زخم نشاندهندهٔ چیست؟
بوی بد زخم علاوه بر این که نشان میدهد روند درمان به کندی طی میشود، در صورت شدید بودن میتواند نشاندهندهی عفونیشدن زخم نیز باشد.
آیا پانسمان زخمهایی که بوی بدی گرفتهاند بایستی زودتر تعویض شود؟
بله بهتر است برای کنترل و کاهش بوی بد زخم پانسمانها حداقل روزانه تعویض شود تا از تشدید بوی بد جلوگیری شود.
آیا ممکن است که زخم سزارین دچار بوی بد شود؟
تا زمانی که زخم را تمیز نگه دارید دچار بوی بد نخواهد شد.
آیا زخم‌ها در زمان بهبودی بوی نامطبوعی می‌دهند؟
برای اطمینان از این که زخم عفونت نکرده است و مراحل بهبودی به خوبی طی میشود بهتر است تحت‌نظر پزشک باشید.
آیا زخم‌های بخیه شده نیز ممکن است بوی بد داشته باشند؟
اغلب زخم‌های سالم بوی بدی ندارند همچنین بوی بد زخم بیشتر از زخم‌های باز منتشر میشود؛ لذا بروز یک بوی ناخوشایند از زخم بخیه شده ممکن است نشان‌دهنده عفونت باشد.
کدام درجه از زخم بستر ممکن است بوی بد داشته باشد؟
در زخم بستر درجه 3 بافت زیر پوست تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. این زخم‌ها هاله‌ای سفید یا مشکی دارند، در برخی موارد دردناک هستند و ترشحات بد بویی از آن‌ها خارج میشود.
