زهکشی زخم چیست؟ | همه چیز راجع به زهکشی زخم و انواع آن

زخمی که در حال ترمیم است می‌تواند مایع صورتی یا بی‌رنگی تولید کند. زمانی که مایع از زخم خارج می‌شود، زهکشی زخم نامیده می‌شود. عفونت زخم می‌تواند مایع بد بود و زردی ایجاد کند که چرک نامیده می‌شود.

اگر زخم باز دارید، ممکن است متوجه شوید که مایع خارج شده از این محل اغلب چیزی متفاوت از خون قرمز روشن است. اگر ترشحات رنگ متفاوتی دارد، ممکن است نشانه عفونت باشد. دانستن تفاوت بین انواع آنها می‌تواند به شما در تشخیص اینکه چه زمان به پزشک مراجعه کنید کمک کند.

زهکشی زخم چیست؟

زمانی که تحت جراحی قرار می‌گیرید، داشتن ترشح از زخم طبیعی است. ممکن است مقداری خونریزی کوتاه مدت داشته باشید، اما به سرعت رفع می‌گردد و سپس ترشح مایعی رقیق را دارید. بسته به اینکه چه تعداد رگ‌های خونی ریز، به نام کاپیلاری، آسیب ببینند، این ترشح ممکن است روشن یا مقداری صورتی رنگ باشد.

رنگ و غلظت ترشحات بر اساس ترکیب خونی که از زخم نشت می‌کند می‌تواند متفاوت باشد:

• پلاسما: بزرگترین ترکیب خون است که زرد روشن بوده و سلول‌های خونی را در کل بدن منتقل می‌کند.
• سلول‌های قرمز خون: به عنوان اریتروسیت‌ها نیز شناخته می‌شوند. این سلول‌ها به خون رنگ قرمز می‌دهند.
• سلول‌های سفید خون: به عنوان لکوسیت‌ها نیز شناخته می‌شوند. این سلول‌ها به مبارزه بر علیه عفونت و بیماری کمک می‌کنند.
• پلاکت‌ها: به عنوان ترومبوسیت‌ها شناخته می‌شوند. این سلول‌ها به لخته شدن خون به منظور متوقف کردن خونریزی کمک می‌کنند.

به همین دلیل برای جلوگیری از عفونت زخم و خارج کردن این مایعات از درن برای زهکشی زخم استفاده می شود. در زهکشی زخم از وسایلی استفاده می‌شود که متشکل است از لوله‌ی درن و کیسه‌ی درن یا مخزن درن.

چرا زهکشی زخم لازم است؟

در سال‌های اخیر، تحقیقات نشان داده‌اند که احتمال عفونت زخم را می‌توان با مدیریت دقیق زخم و زهکشی کافی آن کاهش داد. شواهد نشان می‌دهند که اگر زخم نتواند آزادانه زهکشی شود، خون، مایعات بدن، چرک و مواد نکروزه در زخم جمع می‌شوند و محیط رشدی را برای میکروارگانیسم‌ها ایجاد می‌کند. زهکشی مناسب زخم به رطوبت کافی امکان ماندن در بافت‌ها را می‌دهد تا بازسازی بافت‌ها را تقویت کرده و ورم را کم کند، اما خارج کردن ترشح یا مواد بیش از حد ممکن است روند ترمیم را متوقف کند.

انواع زهکشی زخم

با زهکشی طبیعی زخم، پلاسما مایع اصلی خواهد بود که از زخم ترشح می‌شود. حتی در این صورت، ممکن است تفاوت‌هایی در مقدار و رنگ مایع ترشح شده باشد.

(منبع جدول)

چندین نوع زهکشی برای زخم وجود دارد که برخی از آنها طبیعی هستند. مهمترین انواع زهکشی زخم، سروزی، سروسانگوئینی، سانگوینی، هموراژیک، چرکی و سرو پرولنت (Purulent) (سروچرکی)  هستند.

زهکشی سروز

پلاسما عمدتاً از سرم، مایعی که اکثراً آب و پروتئینی به نام فیبرینوژن است، تشکیل شده است و همراه با پلاکت‌ها به لخته شدن خون کمک می‌کند. سرم نیز به عنوان مایع سروزی یا ترشح سروزی شناخته می‌شود.

زهکشی سروزی یعنی مایعی که از خون ترشح می‌شود رقیق و آبکی بوده و مقداری زرد رنگ است. ممکن است اطراف زخم به علت تجمع فیبرینوژن‌ها پوسته پوسته باشد.

زهکشی سروزی معمولاً چند روز بعد از جراحی روی می‌دهد. ممکن است همراه با قرمزی، ورم و گرما در اطراف ناحیه بریدگی باشد که پاسخ طبیعی التهابی است که به ترمیم کمک می‌کند.

زهکشی سروسانگوئینی

زهکشی سروسانگوئینی ترشح آبکی و رقیق است که از سرم و مقدار کمی سلول‌های قرمز خون ایجاد می‌شود. این ترشح ممکن است صورتی باشد یا حتی چند رشته خون یا لخته مشهود داشته باشد. هنگامی که روند ترمیم شروع می‌شود، زهکشی باید شفاف‌تر گردد.

زهکشی سروسانگوئینی به احتمال زیاد در صورتی که زخم جراحی عمیق باشد ایجاد می‌شود، اما اگر مقدار پلاکت خون نیز کم باشد روی می‌دهد.

زهکشی سانگوئینی

زخم‌های عمیق‌تر لایه‌های ضخیم‌تر از بافت را درگیر می‌کنند و احتمال ایجاد زهکشی سانگوئینی یا خون سرخ غلیظ‌‌ ‌تر وجود دارد. این امر معمولاً بلافاصله بعد از ایجاد زخم روی می‌دهد.

اگر خون سرخ بعد از چند روز همچنان تخلیه ‌شود، ممکن است نشانه این باشد که آسیب بیشتری به زخم وارد شده است. این امر می‌تواند به دلیل فعال بودن زیاد بعد از ایجاد زخم باشد یا زخم به خوبی درمان نشده است.

زهکشی هموراژیک

زهکشی هموراژیک زمانی روی می‌دهد که خون آزادانه از زخم جریان یابد. معمولاً زمانی روی می‌دهد که سرخرگ یا ورید آسیب دیده باشد.

اگر خون قرمز روشن بوده و فوران یا جهش داشته باشد، یعنی سرخرگ پاره شده است. اگر خون قرمز تیره بوده و جریان ثابتی داشته باشد، یعنی ورید پاره شده است.

بسته به مقدار خونی که از دست می‌رود، مقدار سختی کنترل خونریزی و مدت زمانی که خونریزی بررسی نمی‌شود، زهکشی هموراژیک می‌تواند کشنده باشد.

مراقبت اضطراری قطعاً نیاز است. جراحی، انتقال خون و مایعات داخل وریدی (IV) نیز ممکن است برای متوقف کردن خونریزی و اجتناب از عوارض شدید مانند شوک و فوت نیاز باشد.

زهکشی پورولنت یا چرکی

زهکشی پورولنت یا چرکی شامل وجود چرک می‌شود. چرک مایعی غلیظ از سلول‌های مرده و باکتری‌ها است که می‌توانند در صورت وجود عفونت رشد کنند. چرک اغلب بوی بدی دارد و می‌تواند به رنگ‌های مختلف مانند سفید، زرد، خاکستری، سبز یا قهوه‌ای باشد.

در زهکشی پورولنت، ممکن است دیگر علائم عفونت مانند تب، لرز و افزایش قرمزی، درد و ورم در یا اطراف محل بریدگی وجود داشته باشد. ممکن است حتی باز شدن زخم (باز شدن بریدگی) نیز وجود داشته باشد.

زهکشی پورولنت نیاز به مراجعه به پزشک دارد، زیرا موضوع ضرورت به منظور اجتناب از بروز عوارضی مانند سلولیت و سپسیس است. بسته به شدت عفونت، درمان این مورد ممکن است شامل مصرف آنتی بیوتیک‌های خوراکی، موضعی یا داخل وریدی شود.

زهکشی سروپورولنت

زهکشی سروپورولنت یعنی سرم و چرک با هم مخلوط شده تا ترشحی شیری و سفید را ایجاد کند. این ترشح ممکن است بوی بد داشته باشد یا بدون بو باشد. ممکن است نشانه‌های عفونت، مانند خستگی مفرط، تب پایین، ورم، قرمزی و حساسیت به لمس در محل بریدگی نیز وجود داشته باشد.

حتی اگر عفونت خفیف‌تر باشد، باید به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که درمان درستی دریافت کرده‌اید و عفونت بدتر نمی‌شود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

با مراقبت مناسب از زخم، زهکشی زخم باید بدون مشکلی رفع شود. با این حال، گاهی عفونت یا آسیب می‌تواند باعث ترمیم غیرطبیعی زخم گردد.

اگر زهکشی زخم به نظر غیر طبیعی بود، بدون معطلی با جراح یا پزشک خود تماس بگیرید. در برخی موارد، ممکن است نیاز به مراقبت اضطراری داشته باشید.

دستورالعمل‌های مراقبت از درن

زهکشی و مراقبت صحیح از زخم به شما در اجتناب از بروز عفونت کمک کرده و ترمیم را تسریع می‌کند. زمانی که مقدار زهکشی تا سطحی که پزشک یا پرستار گفت، کاهش یافت، پزشک زهکشی را حذف می‌کند.

این دستورالعمل‌های کلی می‌توانند در ابتدا به شما کمک کنند:

• حداقل دو با در روز، حتی اگر مخزن پر نبود، مایع را تخلیه کنید. اگر پر شد ممکن است نیاز باشد بیش از دو بار در روز آن را تخلیه کنید.
• اگر پانسمان اطراف زخم کثیف یا خیس شد، آن را حداقل یک بار در روز یا بیشتر عوض کنید.
• در هنگامی که بیدار هستید، لوله را هر 4 ساعت تخلیه کنید. این عمل را لوله کشی نیز گویند و از مسدود شدن لوله پیشگیری می‌کند.

پانسمان درن

زمانی که زخم زهکشی مناسب و زیادی داشته باشد، در هنگام برداشتن پانسمان، بستر زخم مقدار کمی مایع مشهود دارد که مرطوب یا براق به نظر می‌رسد. زمانی که وقت تعویض پانسمان است، ممکن است پانسمان مقداری به مایع آغشته گردد. پوست اطراف زخم دست نخورده، هیدراته و بدون ضایعه است. علائم نامناسب عبارتند از:

• زهکشی بسیار کم زخم: بستر زخم رطوبت مشهودی ندارد، پانسمان اولیه لکه ندارد، پانسمان به زخم می‌چسبد و پوست اطراف آن آتروفیک است.
• زهکشی بسیار زیاد زخم: بستر زخم مایع آزاد مشهود دارد، پانسمان خیس یا غرق مایع است، نیاز به تعویض مرتب پانسمان است و پوست اطراف زخم ممکن است خیس یا بدون پوشش باشد.

چگونه میزان زهکشی زخم را کنترل کنیم؟

• روش‌هایی برای افزایش رطوبت زخم: اگر زخم ترشح بسیار کمی دارد، باید پانسمانی انتخاب کنید که رطوبت را حفظ یا افزایش دهد. پانسمان‌های انسدادی با لایه پشتی نیمه تراوا، هیدروکلوئیدی یا هیدرولوژی می‌تواند رطوبت زخم را افزایش دهد.
• روش‌های کاهش رطوبت زخم: ترشح بیش از حد زخم نیاز به بررسی دارد تا از مناسب بودن درمان، مثلاً بالا بردن یا فشار دادن در صورت لزوم، اطمینان حاصل گردد. در صورت امکان، سد مناسب پوستی و پانسمان‌های آتروماتیک می‌توانند مفید باشند. پانسمان‌های ساخته شده با فیبرهای ژله‌ای مانند CMC یا ژل کیتوزان ژلی را ایجاد می‌کنند که می‌توانند از حرکت جانبی مایع جلوگیری کنند که می‌تواند از پوست اطراف زخم محافظت کند. روش دیگر استفاده از نوع جاذب‌تر پانسمان‌های موجود یا پانسمانی است که گنجایش مایع بیشتری دارد. برخی مواد پانسمان‌ها لایه‌ها یا پاکت‌های متفاوتی دارند که باعث می‌شود مایع بیشتری را جذب کنند. افزودن یک پانسمان ثانویه با جذب بالاتر را در نظر بگیرید. علاوه بر این، ممکن است افزایش دفعات تعویض پانسمان نیز خوب باشد.
• دیگر اقدامات برای کنترل زهکشی زخم: درمان فشار منفی موضعی به زخم می‌تواند انجام شود که دردناک بوده و زهکشی قابل توجهی را دارد. اگر پوست اطراف زخم بتواند لبه چسبی را تحمل کند، دستگاه‌های جمع آوری مایع مانند کیسه‌های استوما یا یوروستومی نیز می‌توانند استفاده شوند. در هنگام مصرف هر نوع پانسمان یا وسیله‌ای که به پوست می‌چسبد، یا احتمال قرار گرفتن پوست در معرض ترشح، محافظت از پوست ضروری می‌باشد.

مشکلات رایج زهکشی زخم

حجم زهکشی زخم توسط سطح زخم مشخص می‌گردد، زخم‌های بسیار بزرگ مانند نواحی اهدا کننده پوست یا سوختگی اغلب حجم بسیار بالاتری از زهکشی زخم را دارند. با این حال، همانطور که ترمیم پیش می‌رود، زهکشی زخم در هر سایز و نوعی معمولاً کاهش می‌یابد. مشکلات مرسوم در این مورد عبارتند از:

• ترشح بیش از حد ممکن است نشانه آلودگی باکتریایی یا التهاب باشد (بستگی به ویژگی‌های ترشح دارد).
• ترشح بسیار کم ممکن است نشانه مشکل سیستماتیکی مانند شوک یا کم آبی باشد.
• در زخم‌های مزمن، اگزودا یا ترشح بیش از حد گاهی می‌تواند با آهسته کردن رشد سلولی، تخریب ماتریکس خارج سلولی و ایجاد آسیب پوستی اطراف زخم، روند بهبود زخم را مختل کند.

آیا می‌توان از پانسمان مناسب به جای درن استفاده کرد؟

اگر نیاز به زهکشی زخم ندارید و زخم را می‌توان با پانسمان‌های مناسب کنترل کرد، پزشک در این مورد به شما اطلاع می‌دهد. این موردی است که پزشک یا متخصص زخم باید تجویز کند. با این حال، برخی پانسمان‌های نسل جدید می‌توانند به زخم کمک کنند تا تعادل رطوبت و ترشح خود را کنترل کنند. در برخی موارد که ترشح زخم کم است، برخی پانسمان‌ها به شما در کنترل زخم کمک می‌کنند. این پانسمان‌ها به صورت زیر هستند:

• پانسمان هیدروکلوئیدی
• پانسمان هیدروژل
• پانسمان فومی

سوالات پرتکرار

آیا باید چرک زخم عفونی را خارج کنم؟

خیر، نباید چرک را خودتان زهکشی کنید. عفونت باید توسط متخصص و معمولاً توسط داروهای آنتی بیوتیکی درمان شود. چرک ممکن است نیاز به زهکشی داشته باشد، اما انجام این کار توسط خود شما می‌تواند چرک را به بافت‌های عمیق‌تر منتقل کرده و عفونت را بدتر کند.

آیا خونریزی نیز زهکشی در نظر گرفته می‌شود؟

زهکشی خونی مربوط به نشت خون تازه از زخم باز می‌شود. رنگ این نوع زهکشی قرمز روشن بوده و غلظت شبیه شربت را دارد.

چگونه باید بدانیم که چه زمانی درمان زهکشی زخم موفق است؟

هنگامی که انتخاب‌های صحیحی داشته باشید، بستر زخم سالم خواهد ماند و هیچ نشانه‌ای از عفونت نمی‌باشد، پوست اطراف زخم سالم و رو به بهبود خواهد بود، نیاز به تعویض پانسمان کاهش می‌یابد و زخم بیمار درد کمتری خواهد داشت. پزشکان مراقبت‌های بهداشتی این فرصت را دارند که از طریق ارزیابی منظم و دقیق زهکشی زخم و اینکه زخم ها به درستی بهبود می یابند را کنترل کنند.

چه چیزی باعث زهکشی بیش از حد زخم می‌شود؟

زهکشی زخم نتیجه عریض شدن رگ‌های خونی در هنگام مراحل اولیه ترمیم است. این امر ممکن است، زیرا باکتری‌های خاصی در این زمان در زخم می‌باشند. بدن شما محیطی مرطوب در اطراف زخم ایجاد می‌کند که تلاشی برای ترمیم خود است.

آیا باید زخم دارای ترشح را بپوشانم؟

زمانی که خونریزی متوقف شد و زخم تمیز گردید، باید بانداژ تمیز روی آن قرار دهید. زیرا هوای آزاد زخم را خشک کرده و مرگ سلولی را به جای درمان را تقویت می‌کند. پوشاندن زخم رطوبت طبیعی که به نجات سلول‌ها کمک کرده را حفظ می‌کند.

آیا زهکشی همیشه به معنی عفونت است؟

زهکشی متوسط یا سبک طبیعی در نظر گرفته می‌شود. مقدار زیاد زهکشی ممکن است نشان دهنده عفونت باید. رنگ زهکشی زخم که بخشی از فرایند درمان است معمولاً شفاف یا بی‌رنگ است. زهکشی یا ترشح نسبتاً رنگی که رنگ را تغییر می‌دهد ممکن است نشانه‌ای از عفونت باشد.