عفونت گوشه ناخن یا پارونیشیا به عفونت دور ناخن گفته میشود. پارونیشیا گاهی خود به خود و گاهی پس از سانحه یا دستکاری ایجاد میشود. عفونت گوشه ناخن یکی از شایع‌ترین عفونت‌های دست است. لازم است بدانید که چطور می‌توان پارونیشیا را به روشی مؤثر و درست درمان کرد.
اکثر عفونت‌های ناخن با مصرف آنتی‌بیوتیک بهتر میشود. از این گذشته پارونیشیا معمولاً مشکلاتی جدی را برای سلامتی به وجود نمی‌آورد. عفونت گاهی مدتی طولانی به درازا می‌کشد یا پس از درمان عود میکند.
عفونت گوشه ناخن یا پارونیشیا چیست؟
به عفونت اطراف و نزدیک گوشه‌های ناخن‌های انگشتان دست و پا پارونیشیا می‌گویند؛ این عفونت بافتی را که در مرز ریشه و کناره‌های ناخن قرار دارد، نیز درگیر میکند. عفونت گوشه ناخن گاهی خود به خود ایجاد میشود و گاهی پس از سانحه یا دستکاری بروز می‌یابد.
پارونیشیا پیامد اختلال در مانع محافظ بین ناخن و گوشه ناخن است که باعث ورود باکتری‌ها میشود و این ناحیه را در معرض عفونت قرار می‌دهد. پارونیشیای حاد معمولاً به یک ناخن محدود میشود؛ اما اگر پارونیشیا نتیجه مصرف دارو باشد، ناخن‌های متعدد را درگیر میکند.
انواع عفونت گوشه ناخن (انواع پارونیشیا)
دو نوع پارونیشیای حاد و مزمن وجود دارد که در ادامه هر یک را توضیح می‌دهیم.
عفونت حاد گوشه ناخن (پارونیشیای حاد)
در پارونیشیای حاد معمولاً یک ناحیه در دور یک انگشت پا یا دست ناگهان بسیار دردناک، متورم، داغ و سرخ میشود. پارونیشیای حاد عموماً پیامد آسیب دیدگی آن ناحیه است. عفونت باکتریایی که به پوست آسیب دیده حمله میکند، معمولاً دلیل پارونیشیاست.
آسیب دیدگی می‌تواند نتیجه مانیکور نامناسب و تهاجمی باشد. به بیان دقیق‌تر بریدن و پاره کردن کوتیکول باعث عفونت گوشه ناخن میشود، کوتیکول لبه پوستی به نازکی کاغذ است که حاشیه‌های بیرونی ناخن را شکل می‌دهد. جویدن لبه‌های ناخن یا پوست دور ناخن، کندن پوست نزدیک ناخن یا مکیدن انگشت نیز از دلایل پارونیشیا به شمار می‌آید.
عفونت مزمن گوشه ناخن (پارونیشیای مزمن)
این نوع پارونیشیا پیامد التهابی است که معمولاً به آهستگی ایجاد میشود و باعث ورم، حساسیت به لمس و سرخی تدریجی پوست دور ناخن‌ها میشود. پارونیشیای مزمن غالباً چند ناخن یک دست را درگیر میکند.
بیماران دیابتی یا کارگرانی که دست‌های‌شان به واسطه شغل‌شان مدام با آب، مواد شیمیایی یا مواد حساسیت‌زا در تماس است، بیشتر مستعد ابتلا به پارونیشیا هستند.
پیشخدمت رستوران، نظافتچی خانه، آبدارچی، آشپز، دندانپزشک، پرستار، ظرفشوی و آرایشگر از جمله صاحبان مشاغلی است که در معرض خطر عفونت گوشه ناخن قرار دارند. کاندیدا (مخمر) را عموماً می‌توان از ناحیه عفونی کشت داد، با این حال در اکثر موارد به نظر نمی‌رسد که کاندیدا علت عفونت باشد.
علائم عفونت گوشه ناخن یا پارونیشیا
علامت اصلی پارونیشیا دردناک، سرخ و متورم شدن دور ناخن است که غالباً در کوتیکول یا محل کنده شدن یک تکه پوست در ریشه ناخن مشاهده میشود. ممکن است تاول‌های مملو از چرک، به‌خصوص در صورت وجود عفونت باکتریایی، ایجاد شود.
باکتری‌ها باعث عفونت ناگهانی گوشه ناخن می‌شوند. اگر بخشی از عفونت یا تمام آن علت قارچی داشته باشد، عفونت معمولاً آهسته‌تر ایجاد میشود.
احتمال تغییر کردن ناخن نیز وجود دارد. برای مثال ناخن جدا میشود، شکل غیرعادی پیدا میکند یا بوی عجیبی می‌دهد. سیاه شدن ناخن شست پا نیز می‌تواند از عوارض این عفونت باشد.
اگر عفونت در بقیه بدن پخش شود، علائم زیر بروز می‌یابد:
- تب و لرز
- تشکیل رگه‌های سرخ رنگ در امتداد پوست
- احساس کسالت عمومی
- درد مفصلی
- درد عضلانی
علت عفونی شدن گوشه ناخن یا پارونیشیا
پارونیشیای عفونی عموماً پیامد عفونت استاف است. باکتری استافیلوکوک اورئوس عامل ایجاد عفونت استاف است. باکتری‌های دیگر مانند استرپتوکوک پیوژنز نیز گاهی باعث عفونت گوشه ناخن می‌شوند. باکتری‌ها به روش‌های زیر وارد پوست می‌شوند:
- بریدگی، پاره شدن پوست یا باریکه پوستی جدا شده از ریشه ناخن
- ناخن فرورفته در گوشت: این مشکل عموماً برای انگشت شست پا پیش می‌آید.
- تحریک ناشی از تماس با آب یا مواد شیمیایی
- آسیب دیدن بستر ناخن یا ناحیه کوتیکول: آسیب دیدگی می‌تواند پیامد سانحه، جویدن ناخن یا مانیکور یا پدیکور مکرر باشد.
- مصرف بعضی داروها: مصرف داروهایی مانند ریتنوئیدها، داروهای ضدسرطان، داروهای HIV و بعضی آنتی‌بیوتیک‌ها باعث عفونت گوشه ناخن میشود.
چه کسانی بیشتر در معرض عفونت گوشه ناخن هستند؟
پارونیشیا یکی از مشکلات شایع ناخن است. گوشه ناخن هر فردی ممکن است عفونت کند، اما این عفونت در افراد زیر شایع‌تر است:
- افرادی که در معرض تماس با محرک‌ها قرار دارند: شوینده‌ها و مواد شیمیایی دیگر پوست را تحریک می‌کنند و باعث عفونت بستر ناخن می‌شوند. اشخاصی که با مواد شیمیایی سر و کار دارند و دستکش محافظ به دست نمی‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند.
- جویدن ناخن یا کوتیکول: جویدن ناخن یا کندن کوتیکول ترک‌های بسیار ریزی را در ناخن ایجاد میکند یا باعث بریده شدن پوست میشود. باکتری‌ها از راه این بریدگی‌های کوچک وارد پوست می‌شوند.
- ابتلا به بیماری‌های پوستی: ابتلا به بیماری‌های پوستی زمینه‌ای خطر عفونت ناخن را افزایش می‌دهد.
- سر و کار داشتن با آب: پیشخدمت رستوران، ظرفشوی و افراد دیگری که دست‌های‌شان مدام مرطوب میشود، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پارونیشیا قرار دارند.
درمان خانگی عفونت گوشه ناخن یا پارونیشیا
موارد خفیف پارونیشیا را می‌توان در خانه درمان کرد. ناحیه عفونی را چند بار در روز، هر بار به مدت تقریباً 15 دقیقه در آب گرم بگذارید. ناحیه را پس از آب‌درمانی حتماً به طور کامل خشک کنید. نگه داشتن کوتیکول و بستر ناخن در آب به تخلیه چرک از زیر پوست کمک میکند.
اگر علائم پس از یک یا دو روز امتحان کردن درمان خانگی بهتر نشد، به پزشک مراجعه کنید. ممکن است لازم باشد درمان‌های دیگری مانند مصرف آنتی‌بیوتیک را برای از بین بردن عفونت و کمک به التیام ناخن انجام بدهید. درهرحال بهترین کار این است که اول به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی برای عفونت گوشه ناخن به متخصص مراجعه کنیم؟
اگر علائم عفونت گوشه ناخن را دارید و شرایط زیر نیز درباره‌تان صدق میکند، به پزشک یا متخصص زخم مراجعه کنید:
- ابتلا به دیابت
- جمع شدن چرک نزدیک ناخن یا زیر آن
- تب داشتن
- اگر ناحیه سرخ نزدیک ناخن در حال پخش شدن در بالای انگشت است.
- علائم خفیف‌تری مانند حساسیت به لمس، سرخی خفیف و ورم جزئی دارید که هفت روز یا بیشتر استمرار داشته است.
تشخیص پارونیشیا یا عفونت گوشه ناخن
پزشک سؤالاتی را درباره علائم می‌پرسد و معاینه بالینی انجام می‌دهد. پزشکان برای تشخیص عفونت گوشه ناخن معمولاً نیازی به انجام آزمایش ندارند. متخصص گاهی نمونه‌ای از بافت را برمی‌دارد و برای بررسی وجود عامل‌های خاص ایجاد عفونت، مانند باکتری یا قارچ به آزمایشگاه می‌فرستد. به ندرت در صورت شدید بودن عفونت عکس‌برداری، برای مثال رادیوگرافی، جهت بررسی درگیرشدن استخوان زیرین انجام میشود.
درمان عفونت گوشه ناخن یا پارونیشیا
درمان‌های دارویی یا بالینی متعددی برای پارونیشیا یا عفونت گوشه ناخن وجود دارد که متداول‌ترین‌شان را در این بخش توضیح می‌دهیم.
داروهای خوراکی یا موضعی
اگر التهاب با آبسه مشخص وجود نداشته باشد، غوطه‌ور کردن ناخن در محلول آب و داروی ضدعفونی (کلرهگزیدین، پوویدون ـ آیوداین یا بتادین) و آنتی‌بیوتیک توصیه میشود. شواهد متقنی درباره مؤثرتر بودن آنتی‌بیوتیک‌های موضعی از خوراکی یا بالعکس وجود ندارد، بنابراین پزشک دارویی را که با توجه به تجربه‌اش مناسب بداند، تجویز میکند.
آنتی‌بیوتیک مورداستفاده باید بر استاف اورئوس اثر بگذارد. آنتی‌بیوتیک موضعی مورداستفاده می‌تواند پماد سه‌گانه آنتی‌بیوتیک، باسیتراسین یا موپیروسین باشد. اگر بیمار از درمان موضعی جواب نگیرد یا عفونت شدیدتر باشد، داروهای آنتی‌بیوتیک خوراکی مانند دیکلوکساسیلین یا سفالکسین تجویز میشود.
زهکشی
پارونیشیا نیز مانند هر زخم عفونی دیگری ممکن است آبسه‌ای داشته باشد که به زهکشی (زهکشی زخم) نیاز داشته باشد. برش و زهکشی معمولاً با اسکالپل انجام میشود و پزشک تیغ را زیر گوشه کناری ناخن فرومی‌کند تا تخلیه شدن چرک شروع شود.
بی‌حسی موضعی یا بی‌حسی مسدود کننده انگشت عموماً مؤثر است تا بیمار حین زهکشی راحت باشد و درمان به طور کامل انجام شود. آبسه باید با محلول سالین (آب نمک) معمولی شستشو داده شود. اگر آبسه و محل برش بزرگ باشد، پزشک زخم را با گاز پانسمان ساده می‌پوشاند تا پانسمان چرکی را که همچنان تخلیه میشود، جذب کند.
راه‌های پیشگیری از عفونت گوشه ناخن
توصیه‌های زیر را برای پیشگیری از پارونیشیا رعایت کنید:
- از ناخن‌ها و پوست دور ناخن‌ها به خوبی مراقبت کنید.
- مراقب باشید ناخن یا نوک انگشت‌تان آسیب نبیند. چون رشد ناخن آهسته است، آسیب دیدگی ممکن است چند ماه طول بکشد.
- ناخن‌های‌تان را نجوید یا نکنید.
- با پوشیدن دستکش پلاستیکی یا لاستیکی از ناخن‌های‌تان در برابر تماس با شوینده‌ها و مواد شیمیایی محافظت کنید. دستکش با آستر کتان بهترین گزینه است.
- ابزار مانیکور شخصی را با خودتان به آرایشگاه ببرید. اجازه ندهید که مانیکوریست به کوتیکول ناخن‌ها دست بزند.
خطر آسیب دیدن ناخن‌ها را با رعایت توصیه‌های زیر به حداقل برسانید:
- ناخن‌های دست را هر هفته کوتاه کنید و سوهان بکشید.
- ناخن‌های پا را ماهی یک بار کوتاه کنید.
- برای کوتاه کردن ناخن‌های دست و پا از قیچی یا ناخن‌گیر تیز مانیکور استفاده کنید و لبه‌ها ناخن‌ها را سوهان بکشید تا صاف بشود.
- ناخن‌ها را بعد از حمام که نرم‌تراند، کوتاه کنید.
- لبه‌های ناخن‌های دست را هنگام کوتاه کردن کمی گرد کنید. ناخن‌های پا را صاف کوتاه کنید. ناخن‌ها را بیش از حد کوتاه نکنید.
- کوتیکول‌ها را دستکاری نکنید یا از کوتیکول ریموور استفاده نکنید. ممکن است کوتیکول ریموور به پوست دور ناخن آسیب بزند. وجود کوتیکول برای درزگیری فضای بین ناخن و پوست لازم است. دستکاری کوتیکول این مانع را ضعیف میکند، در نتیجه میکروب‌ها می‌توانند وارد پوست شوند و عفونت ایجاد کنند.
پرسش‌های پرتکرار
سریعترین راه برای از بین بردن عفونت گوشه ناخن چیست؟
سریعترین راه برای درمان عفونت گوشه ناخن این است که ناحیه عفونی را در آب گرم بگذارید. البته ممکن است این روش عفونت را از بین نبرد.
دلیل اصلی عفونت گوشه ناخن چیست؟
پارونیشیا عموماً پیامد تحریک شدن یا آسیب دیدن پوست دور ناخن است.
آب نمک برای درمان عفونت گوشه ناخن مفید است؟
بله، چون آب نمک خاصیت آنتیباکتریال دارد به رفع عفونت گوشه ناخن کمک میکند.
پارونیشیا چقدر طول می‌کشد؟
عفونت گوشه ناخن عموماً ظرف 5 تا 10 روز بدون تحمیل آسیب دائمی به ناخن بهبود می‌یابد. البته اگر عارضه مزمن باشد، مدت بیشتری طول می‌کشد.
گوشه ناخن عفونت‌کرده را باید با ماده خاصی بپوشانم؟
ناحیه عفونی را با لایه نازکی از ژل‌های نفتی مانند وازلین و باند پانسمان بدون چسب بپوشانید.
اگر عفونت گوشه ناخن زهکشی نشود، چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر عفونت گوشه ناخن زهکشی نشود، ممکن است عفونت پخش شود. احتمال دارد عفونت به پالپ انگشت برسد و باعث ابتلا به فلون یا آبسه بافتی عمیق شود. فلون به درمان‌های تهاجمی نیاز دارد و حتی ممکن است به از کار افتادن یا قطع انگشت منجر شود.
چه بیماری‌هایی ممکن است با پارونیشیا اشتباه گرفته شود؟
عقربک یا تبخال انگشت عموماً با پارونیشیا (آبسه باکتریایی موضعی در گوشه ناخن) یا فلون باکتریایی (آبسه پالپ انگشت) اشتباه گرفته میشود.
