سوختگی حرارتی و روش‌های درمان آن

سوختگی حرارتی نوعی سوختگی در اثر تماس با یک منبع داغ مانند: آتش، مایعات داغ، بخار آب یا سطوح داغ است. سوختگی حرارتی رایج‌ترین نوع سوختگی است و از لحاظ شدت می‌تواند به صورت سوختگی جزئی گرفته تا صدمات مرگبار باشد.

شدت سوختگی حرارتی به عمق سوختگی و وسعت قسمت درگیر بستگی دارد. سوختگی‌ها معمولاً بسته به عمق سوختگی و آسیب به لایه‌های پوست به سوختگی درجه 1، درجه 2 و درجه 3 تقسیم می‌شوند.

درمان سوختگی حرارتی شامل مراقبت از زخم، کنترل درد و در موارد شدید، مداخلات جراحی است. بهترین کار این است که فوراً به پزشک مراجعه شود.

درجات سوختگی حرارتی و علائم آن‌ها

در گذشته سوختگی‌های حرارتی با عنوان سوختگی درجه1، درجه2 و درجه3 تقسیم‌بندی می‌شدند؛ امروزه بسیاری از پزشکان سوختگی‌ها را با توجه به عمق آن‌ها دسته‌بندی می‌کنند (سطحی، نسبی و کامل). علائم و نشانه‌های موجود در فردی که دچار سوختگی شده است به شدت سوختگی و تعداد لایه‌های درگیر پوست بستگی دارد.

سوختگی درجه 1

• فقط لایه‌ی اپیدرم پوست را درگیر می‌کنند.
• ممکن است دردناک، قرمز یا گرم باشند، قسمت درگیر در زمان لمس سفید می‌شود، تاول نمی‌زند، مرطوب است.

سوختگی درجه 2

• اپیدرم و قسمتی از درم را درگیر می‌کند.
• بسته به اینکه درم چقدر آسیب دیده باشد، این سوختگی به سطحی و عمیق تقسیم می‌شود.
• سوختگی‌های درجه 2 سطحی معمولاً دردناک، قرمز، مرطوب و همراه با تاول هستند و مو آسیب نمی‌بیند.
• سوختگی‌های درجه 2 عمیق ممکن است دردناک بوده یا درد نداشته باشند (ریشه‌ی عصب آسیب دیده باشد)، ممکن است مرطوب یا خشک باشند (غدد عرق آسیب دیده باشند)، معمولاً مو از بین می‌رود.

سوختگی درجه 3

• شدیدترین سوختگی که همه‌ی لایه‌های پوست را درگیر می‌کند.
• ریشه‌های عصب، عروق خونی کوچک، فولیکول مو، غدد عرق آسیب می‌بینند.
• بافت چربی زیر پوستی، عضله و استخوان نیز ممکن است در سوختگی‌های خیلی شدید آسیب ببینند.
• سوختگی بدون درد است و نسبت به لمس بی‌حس است، پوست سفید یا زغالی، خشک و یا چرمی خواهد شد.

درمان سوختگی حرارتی

برای کنترل سوختگی حرارتی چندین اقدام اساسی وجود دارد:

• معاینه‌ی فردی که دچار سوختگی شده
• معاینه‌ی سوختگی
• تشخیص و درمان عفونت زخم سوختگی
• کنترل زخم سوختگی

معاینه‌ی فردی که دچار سوختگی شده

معاینه‌ی کلی وضعیت فردی که دچار سوختگی شده بسیار حائز اهمیت است، مخصوصاً در افرادی که سوختگی وسیعی دارند. هدف اصلی مراقبت از مسیر تنفس، دم و بازدم و حفظ گردش خون است. بعد از آن باید اطلاعات کاملی کسب کرد تا مشخص شود سوختگی چگونه رخ داده است. این کار به معاینات بعدی کمک خواهد کرد، مثلاً احتمال مسمومیت با کربن‌دی‌اکسید در افرادی که با آتش دچار سوختگی شده‌اند.

معاینه‌ی سوختگی

معاینه‌ی زخم سوختگی تنها باید زمانی که فرد به شرایط پایداری رسیده است انجام شود. تشخیص وسعت و عمق سوختگی به تصمیم‌گیری برای مراقبت از سوختگی، درمان سرپایی یا بستری شدن و بررسی و نظارت کمک خواهد کرد.

وسعت سوختگی

• تخمین اندازه‌ی سوختگی

عمق سوختگی

• تخمین عمق سوختگی (چه لایه‌هایی از پوست درگیر شده‌اند).
• تخمین عمق سوختگی دشوار است و معمولاً سوختگی‌ها در معاینه‌ی اولیه کم‌عمق‌تر تشخیص داده می‌شوند.

معمول حاوی 1% سولفادیازین نقره، 0.5% محلول نیترات نقره و مفناید استات 10% هستند.

تشخیص و درمان عفونت زخم سوختگی

تشخیص زودهنگام عفونت زخم سوختگی به منظور جلوگیری از عوارض بعدی اهمیت زیادی دارد. دو نمونه از عفونت‌های زخم ناشی از سوختگی عبارتند از:

• سلولیت سوختگی: که به شکل قرمزی، تورم و درد پیش‌رونده در پوست سالم اطراف زخم در روزهای ابتدایی بعد از وقوع سوختگی رخ می‌دهد. استرپتوکوک پیوژن‌های موجود در عامل باکتریایی و عفونت معمولاً با پنی‌سیلین درمان می‌شوند.
• عفونت زخم سوختگی تهاجمی: که شامل رشد سریع باکتری در اسکار سوختگی است و تا جایی ادامه می‌یابد که بافت سالم زیرین را نیز درگیر خواهد کرد. تغییر رنگ، ترشح تازه و گاهی اوقات بوی ناخوشایند یا بوی شیرین نامطبوع نشانه‌های عفونت هستند. سودوموناس و سایر باکتری‌های گرم منفی نیز عوامل رایجی هستند. این عفونت‌ها ممکن است مرگبار باشند و معمولاً باید با درمان ترکیبی شامل جراحی و آنتی‌بیوتیک درمان شوند.

کنترل زخم سوختگی

در صورت بروز هرگونه سوختگی جدی باید به مراکز تخصصی سوختگی یا کلینیک‌های درمان زخم مراجعه کرد، مخصوصاً مواردی که صورت، دست یا ناحیه‌ی تناسلی را درگیر کرده باشند. سوختگی‌های جزئی‌تر را باید در خانه درمان کنید. پمادهای آنتی‌باکتریال

پانسمان زخم سوختگی حرارتی

ثابت شده که پانسمان کردن باعث کمک به اپیتلیزاسیون مجدد شده و از آلوده شدن و عفونی شدن زخم، خشک شدن پوست و آسیب‌های پوستی دیگر جلوگیری می‌کند. از پانسمان‌های مختلفی از جمله پانسمان هیدروژل، پانسمان‌های بیولوژیکی و پانسمان نقره می‌توان برای درمان سوختگی استفاده کرد. اما نوع پانسمان مناسب باید با توجه به شرایط زخم سوختگی و درجه‌ی سوختگی توسط پزشک متخصص تعیین شود.

دبریدمان و پیوند پوست

مراقبت استاندارد از سوختگی درجه 3، شامل دبریدمان زخم سوختگی و پیوند پوست است. در دبریدمان زخم ناشی از سوختگی بافت مرده یا آسیب‌دیده موجود در ناحیه‌ی سوخته برداشته می‌شود، اما در پیوند پوست، پوست سالم از قسمت دیگری از بدن یا اهدا کننده گرفته شده و به زخم پیوند زده می‌شود.

دبریدمان و پیوند پوست مزایای زیادی دارند.

دبریدمان زخم سوختگی و پیوند پوست با برداشتن بافت آسیب‌دیده و جایگزین کردن بافت سالم به جای آن، به روند بهبودی کمک می‌کنند. برداشتن بافت مرده خطر عفونت را، که در افرادی که دچار سوختگی شده‌اند عارضه‌ای رایج است، کاهش می‌دهد. پیوند پوست سالم به زخم سوختگی می‌تواند خطر ایجاد اسکار را کاهش داده و ظاهر پوست را بهبود بخشد.

درمان زخم با فشار منفی

تیم‌های جراحی از درمان زخم با فشار منفی (NPWT) برای کنترل سوختگی‌های حاد پیچیده و عوارض مزمن آن‌ها کمک می‌گیرند. پیوند پوست درجه 2 و درجه 3، با کمک NPWT بهتر انجام می‌شود و فرد توانایی حرکت را سریع‌تر باز می‌یابد. همچنین این درمان باعث بهبود محیط اطراف زخم، کاهش عفونت زخم و تسریع روند بهبودی زخم خواهد شد.

مدت زمان بهبودی سوختگی حرارتی چقدر است؟

حالا کاملاً می‌دانید که سوختگی حرارتی چیست و چه عواملی باعث ایجاد آن می‌شوند، اما اطلاع از مدت زمان بهبودی این آسیب نیز ضروری است. در اینجا مدت زمان متوسط برای بهبودی سه درجه‌ی متفاوت سوختگی حرارتی آورده شده است.

• سوختگی حرارتی درجه 1: معمولاً نیازی به مراجعه به پزشک ندارد، زیرا این نوع سوختگی معمولاً با کمی مداخله بعد از 3 تا 5 روز بهبود می‌یابد.
• سوختگی حرارتی درجه 2: این نوع سوختگی ممکن است بدتر باشد، اما به‌طور متوسط بعد از 10 تا 15 روز بهبود خواهد یافت.

با مراقبت درست احتمال ایجاد اسکار کم است؛ با این حال ممکن است تغییراتی در رنگ پوست رخ دهد. مجدداً یادآوری می‌کنیم که معمولاً نیازی به مداخله‌ی پزشکی وجود ندارد، اما بهتر است که برای معاینه با پزشک مشورت کنید.

• سوختگی حرارتی درجه 3: فوراً به پزشک مراجعه کنید تا آسیب کنترل شده و سلامت شما کمتر در خطر باشد.

این سوختگی‌ها اسکار ایجاد خواهند کرد و زمان زیادی برای بهبودی نیاز دارند. ممکن است چندین ماه طول بکشد تا این سوختگی‌ها بهبود یابند.

نتیجه‌گیری

به‌طور کلی سوختگی‌های حرارتی آسیبی رایج و خطرناک هستند که در اثر تماس با حرارت، آتش یا مایعات داغ ایجاد می‌شوند. احتیاط بهترین راه برای جلوگیری از این‌گونه آسیب‌ها است و اقدامات ایمنی نیز برای افرادی که در خطر هستند بسیار مهم است. مراقبت از زخم‌های حرارتی شامل اقداماتی برای کاهش درد، جلوگیری از عفونت، تسریع روند بهبودی و کاهش احتمال ایجاد اسکار است. در صورتی که سوختگی‌های خفیف را می‌توان در منزل درمان کرد، اما سوختگی‌های شدیدتر نیازمند مراجعه فوری به پزشک برای جلوگیری از آسیب بیشتر و بروز مشکلات هستند. باید هوشیار باشید و در صورت نیاز به پزشک مراجعه کنید تا سوختگی حرارتی به بهترین نحو درمان شود.

سوالات متداول

دلایل سوختگی حرارتی چیست؟

سوختگی‌های ناشی از حرارت که باعث داغی پوست و بافت و مرگ سلول‌های بافت یا زغالی شدن پوست می‌شوند، سوختگی‌های حرارتی هستند که ممکن است در اثر تماس با فلزات داغ، مایعات در حال جوشیدن، بخار آب یا شعله‌ی آتش ایجاد شوند.

آیا سوختگی‌های حرارتی خطرناک هستند؟

به درجه‌ی سوختگی بستگی دارد، با این حال اکثر آن‌ها سوختگی‌های جزئی هستند.

آیا آب می‌تواند باعث سوختگی حرارتی شود؟

اگر آب خیلی داغ باشد می‌تواند باعث سوختگی حرارتی شود.

در صورت ایجاد سوختگی حرارتی چه کاری را نباید انجام دهیم؟

از یخ استفاده نکنید.

تفاوت سوختگی حرارتی و سوختگی الکتریکی چیست؟

سوختگی الکتریکی با سوختگی حرارتی و شیمیایی تفاوت دارد و آسیب زیر پوستی بیشتری ایجاد می‌کند. ممکن است باعث آسیب سطحی شوند، اما اغلب بافت‌های زیرین پوست شدیداً آسیب می‌بینند.

تفاوت سوختگی حرارتی و آفتاب‌سوختگی چیست؟

آفتاب‌سوختگی با سوختگی حرارتی ناشی از اشعه‌ی فروسرخ خیلی تفاوت دارد. اگرچه اشعه‌ی فروسرخ عامل گرمای آفتاب است، اما گرمای آفتاب عامل سوختگی پوست و ایجاد آفتاب‌سوختگی نیست.

آیا سوختگی شیمیایی بدتر از سوختگی حرارتی است؟

سوختگی شیمیایی می‌تواند بسیار خطرناک‌تر از سوختگی حرارتی باشد. معمولاً مواد شیمیایی مدت زیادی روی پوست شما باقی می‌مانند و باعث تحلیل رفتن بافت بدن می‌شوند.