تفاوت بخیه و چسب بخیه: بررسی کاربردها، مزایا و عوارض آن‌ها

نخ بخیه و چسب بخیه دو روش رایج برای بستن زخم‌ها یا برش‌های پس از جراحی یا آسیب‌دیدگی است. پزشک برای این‌که زخم را بخیه بزند، پوست دو طرف زخم را با نخ و سوزن به‌هم می‌دوزد. اما چسب بخیه نوار نازک چسبداری است که برای کنار هم نگه داشتن دو لبه پوست روی زخم زده می‌شود.

از نخ بخیه معمولاً برای زخم‌های بزرگ‌تر یا عمیق‌تر استفاده می‌شود، چرا که نخ بخیه نگهدارنده محکم‌تری است و لبه‌های پوست دو طرف زخم را با قدرت بیشتری کنار هم نگه می‌دارد. از سوی دیگر چسب بخیه غالباً برای زخم‌های کوچک‌تر یا جزئی‌تر استفاده می‌شود، چون چسب بخیه تهاجم کمتری دارد و استفاده از آن برای بیمار راحت‌تر است.

متخصص مراقبت از زخم یکی از دو گزینۀ نخ بخیه یا چسب بخیه را با توجه به اندازه، محل و شدت زخم و عامل‌های فردی مربوط به بیمار انتخاب می‌کند. پزشک بهترین گزینه را برای هر موقعیت خاص توصیه می‌کند.

بخیه چیست؟

بخیۀ جراحی یکی از رایج‌ترین وسایل پزشکی است که پزشکان از آن در عمل‌های جراحی استفاده می‌کنند. بخیه به کنار هم نگه داشتن بافت‌های بدن پس از جراحی یا آسیب‌دیدگی کمک می‌کند. برای بخیه زدن زخم از یک سوزن و نخ متصل به آن استفاده می‌شود. پزشکان امروزه به طیف گسترده‌ای از انواع بخیه دسترسی دارند که در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف و با استفاده از مواد گوناگون تهیه می‌شوند.

نخ بخیۀ جذبی و غیر‌جذبی دو نوع نخ بخیۀ پرکاربرد در دنیای پزشکی است:

• بخیۀ جذبی نیازی به کشیدن ندارد. آنزیم‌های موجود در بافت‌های بدن بخیۀ جذبی را هضم و حل می‌کنند.
• بخیۀ غیر‌جذبی باید چند روز یا چند هفته پس از عمل توسط پزشک کشیده شود؛ بعضی بخیه‌ها هم دائمی‌اند و برای همیشه روی بدن می‌مانند.

نخ بخیه از مواد مختلفی مانند الیاف طبیعی (از قبیل ابریشم)، پلیمرهای مصنوعی (از قبیل نایلون و پلی‌استر) یا مواد جذبی (مانند پلی‌گلیکولیک اسید و پلی‌گلاکتین) تهیه می‌شود.

چسب بخیه چیست؟

چسب بخیه بانداژ چسبداری است که جراحان از آن به عنوان پشتیبان بخیۀ جذبی یا پس از کشیدن بخیۀ معمولی استفاده می‌کنند. چسب بخیه یکی از چند روش ثابت نگه داشتن برش‌های جراحی است؛ از دیگر روش‌های بی‌حرکت نگه داشتن زخم جراحی می‌توان به چسب جراحی قدیمی، چسب جراحی موسوم به درماباند یا پانسمان‌های غیرچسبی‌ای مانند Xeroform اشاره کرد که زخم را کاملاً می‌پوشانند، اما به آن نمی‌چسبند.

چسب بخیه براساس یک قاعدۀ کلی تا زمان جدا شدن روی زخم می‌ماند، البته در موارد خاصی که جراح اجازه بدهد، می‌توان چسب بخیه را جدا کرد.

مقایسه بخیه و چسب و بخیه

در این بخش چسب بخیه و بخیه را بررسی خواهیم کرد تا نشان دهیم که هر کدام از این محصولات در کنار مزایا و معایب‌شان، کاربردهای متفاوتی دارند.

بررسی کاربردهای بخیه و چسب بخیه

چسب بخیه عموماً به عنوان جایگزین نخ بخیه یا استیپل (منگنه)، به‌ویژه برای بریدگی‌ها و زخم‌های کوچک‌تری به کار برده می‌شود که به بستن گسترده نیاز ندارند.

چسب بخیه کاربردهای مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بستن بریدگی‌های کوچک تا متوسط یا برش‌های روی پوست
• کاهش تنش وارد بر زخم‌ها و کمک به جوش خوردن زخم
• کمک به پیشگیری از عفونت از طریق کنار هم نگه داشتن لبه‌های زخم
• حمایت از پوست در زمان ترمیم یافتن زخم
• چون چسب بخیه منعطف است، شکل انحناهای زخم یا محل بریدگی را به خود می‌گیرد. این ویژگی چسب بخیه را به گزینه‌ای ایده‌آل برای بخش‌هایی از بدن تبدیل می‌کند که بخیه زدن‌شان سخت است.

به خاطر بسپارید که چسب بخیه برای تمام زخم‌ها مناسب نیست.

از سوی دیگر پزشکان استفاده از نخ بخیه را در شرایط زیر ترجیح می‌دهند:

• خونریزی‌ای که متناسب با اندازه و ماهیت زخم نباشد.
• چنانچه بیمار نگران باقی ماندن جای زخم (اسکار)، به‌ویژه روی صورت باشد و بخیه زدن بنا به دلایل زیبایی ضرورت پیدا کند. زخم‌هایی که بخیه زده می‌شود، معمولاً تمیزتر جوش می‌خورد.
• اگر عضله (بافت قرمز تیره) یا چربی (بافت زرد) درون زخم دیده شود.
• زخم باز باشد و بریدگی شکاف بزرگی را ایجاد کرده باشد.
• بخش‌هایی از بدن مانند زانو یا آرنج که تنش بالایی دارند، به بخیه‌هایی نیاز دارند که در برابر حرکت و فشار بیشتر مقاوم باشند.

مدت زمان بهبودی زخم

بخیه معمولاً ظرف دو هفته می‌افتد. بخیه با توجه به محل زخم ممکن است کوتاه‌تر باشد. بخیه‌های روی صورت ظرف سه تا پنج روز کشیده می‌شود تا حداقل جای زخم روی صورت باقی بماند. بخیه‌های زده شده روی بخش‌های متحرک بدن، مانند مفصل‌ها باید پس از گذشت دو هفتۀ کامل کشیده شود. بعضی از انواع نخ بخیه پس از جوش خوردن زخم حل می‌شوند.

چسب بخیه معمولاً از مادۀ قابل‌تنفس تهیه می‌شود تا هوا دور زخم جریان پیدا کند و زخم سریع‌تر التیام پیدا کند.

به خاطر داشته باشید که طول مدت استفاده از چسب های بخیه بین 10 تا 12 روز است و عموماً برای زخم‌هایی استفاده می‌شود که در طول این مدت زمان بهبود یابند. اگر زخم شما همچنان بعد از این مدت بهبود نیافته است پزشک متخصص زخم بایستی روش دیگری را برای درمان زخم شما انتخاب نماید. برداشتن چسب‌های زخم عموماً بدون درد است در صورتی که در موضع بدون مو استفاده شده باشد (کنده‌شدن موها ممکن است کمی احساس درد ایجاد کند).

چسب بخیه در بعضی موارد التیام یافتن زخم را به تأخیر می‌اندازد. برای مثال اگر چسب بخیه بیش از حد محکم زده شود، جریان خون را در موضع زخمی محدود می‌کند و در نتیجه زخم دیرتر بهبود پیدا می‌کند.

در انتخاب میان این دو محصول، پزشک به این نکته توجه خواهد کرد که آیا زخم شما حیاتی است و نیاز است تا به سرعت بهبود یابد؟ بدین منظور در زخم‌های عمیق‌تر که بایستی کنترل شوند بخیه گزینه مناسب‌تری خواهد بود.

مقایسه کشیدن بخیه و برداشتن چسب

لازم به ذکر است که پیش از برداشتن بخیه‌ها پزشک متخصص بایستی به دقت تمامی لایه‌های بخیه شده بافت بدن را بررسی نماید.

گاهی اوقات بدون آن‌که متوجه باشیم، بافت‌های داخلی به خوبی به هم جوش نمی‌خورند و از هم فاصله می‌گیرند. به خوبی جوش نخوردن بافت‌های داخلی شکم زمینه‌ساز تشکیل فتق می‌شود؛ فتق به بیرون‌زدگی روده‌ها از لایه‌های زخمی گفته می‌شود که به خوبی به هم جوش نخورده است.

کشیدن بخیه عمل ساده‌ای است. هر بخیه گرهی روی پوست دارد تا پزشک یا پرستار بتواند سر نخ بخیه را از محل گره با ملایمت بالا بکشد و حلقۀ بخیه را ببرد. وقتی دو سر بخیه بدون گره شود، پرستار سر بخیه را می‌گیرد و نخ را بدون درد بیرون می‌کشد.

از سوی دیگر چسب بخیه معمولاً روی زخم می‌ماند تا خود به‌ خود بیفتد یا این‌که خود بیمار چسب را پس از گذشت مدتی معین جدا می‌کند. درد ناشی از برداشتن چسب بخیه عموماً کمتر از درد کشیدن بخیه است.

احتمال خونریزی در بخیه و چسب بخیه

نخ بخیه نگهدارندۀ محکمی برای زخم است، این ویژگی برای زخم‌های تحت تنش یا فشار، مانند زخم‌های روی مفصل‌ها یا پایین پاها مهم است.

برای این نوع زخم ها از چسب بخیه استفاده نمی‌شود زیرا احتمال پارگی زخم و خون‌ریزی مجدد نسبتاً بالا است. بخیه نسبت به چسب‌های بخیه بسیار مقاوم‌تر است در نتیجه احتمال باز شدن بخیه بسیار کم است اما چسب بخیه ممکن است به راحتی باز شود و خون‌ریزی مجدداً اتفاق بیافتد.

مقایسه درد در بخیه و چسب بخیه

بخیه زدن عمل تهاجمی‌تری است که در آن سوزن وارد پوست و بافت می‌شود تا پزشک بتواند زخم را با بخیه بدوزد. بنابراین بخیه زدن با کمی ناراحتی همراه است.

هم‌چنین برخی افراد که از بخیه و سوزن می‌ترسند ممکن است در مواجهه با آن دچار فوبیا و هراس شوند.

از طرف دیگر چسب بخیه به سادگی و بدون نیاز به فروکردن سوزن در بدن، روی پوست زده می‌شود. بنابراین چسباندن چسب بخیه عموماً درد کمتری دارد.

مقایسه اسکار بخیه و چسب بخیه

چون چسب بخیه در پوست نفوذ نمی‌کند، اسکار ناشی از چسب بخیه کمتر از اسکار بخیه یا منگنه جلب‌توجه می‌کند. البته جای زخم پس از استفاده از چسب بخیه روی پوست برخی بیماران باقی می‌ماند.

اما به خاطر داشته باشید که پزشک متخصص زخم نیز این نوع بخیه‌ها را برای زخم‌های کوچک‌تر و کم‌عمق تجویز می‌نمایند، نه زخم‌هایی که امکان تشکیل اسکار گسترده دارند.

در عین حال با استفاده از انواع بخیه‌ها:

• ممکن است اسکاری دائمی روی بدن ایجاد شود. اسکار بخیه به آهستگی محو می‌شود.
• حرکت کردن ناحیۀ بخیه‌ شده پوست سخت‌تر از پوست اطرافش است، این وضعیت موجب ایجاد احساس کشیدگی می‌شود.
• ممکن است جای زخم برجسته‌ای به نام جای زخم کلوئیدی تشکیل شود. اسکار کلوئیدی گاهی با خارش یا ناراحتی همراه است و ظاهر زیبایی هم ندارد.

مقایسه احتمال عفونت در بخیه و چسب بخیه

حتی اگر بریدگی به خوبی تمیز شود و بخیه زده شود، باز هم احتمال عفونت کردنش وجود دارد. حتی اگر بریدگی قبل از بخیه زدن تمیز و ضدعفونی شود، باز هم پزشک آنتی‌بیوتیک برای بیمار تجویز می‌کند، به‌خصوص اگر زخم روی دست باشد.

به‌علاوه اگر چسب بخیه به خوبی زده نشود یا مدتی بسیار طولانی روی پوست باقی بماند، احتمال عفونت کردن بیشتر می‌شود. از نشانه‌های عفونت می‌توان به سرخی، ورم و ترشح زخم اشاره کرد. چسب بخیه غیرتهاجمی است، به این معنا که مانند سوزن و نخ بخیه در پوست نفوذ نمی‌کند. بنابراین استفاده از چسب بخیه ناراحتی بیمار را حین بستن زخم کاهش می‌دهد و خطر عفونت را به حداقل می‌رساند.

بررسی آلرژی و حساسیت در بخیه و چسب بخیه

حساسیت نشان دادن به مواد سازندۀ نخ بخیه عارضۀ نادری است. چسب بخیه می‌تواند باعث تحریک پوست شود، به‌خصوص اگر مدتی بسیار طولانی روی پوست بماند. علائم تحریک پوست شامل سرخی، خارش و ورم می‌شود. برخی بیماران به چسب مورد استفاده در چسب بخیه حساسیت دارند. بروز واکنش آلرژیک با علائمی مانند راش، کهیر و مشکلات تنفسی همراه است.

مراقبت‌های لازم

به طور کلی پروتکل‌های مراقبتی هر دو نوع بخیه شباهت‌هایی با یکدیگر دارند، اما گاهی چسب بخیه نیاز به دقت و مراقبت بیشتری دارد.

توجه شما را به چند توصیۀ کلی جلب می‌کنیم:

• ناحیۀ زخم را تمیز نگه دارید.
• زخم را لمس و دستکاری نکنید یا آن را فشار ندهید.
• زخم را به مدت 48 ساعت خشک نگه دارید، کیسۀ پلاستیکی یا دستکش پلاستیکی را هنگام استحمام روی زخم بکشید. خیس شدن زخم حین شستشوی روزمره (استحمام یا شستن دست‌ها) پس از گذشت 48 ساعت اشکالی ندارد، اما زخم در مواقع دیگر باید خشک باشد. بخیه‌های جذبی گاهی باید مدت طولانی‌تری خشک بمانند.
• بهترین کار این است که موضع آسیب‌دیده را به مدت 24 تا 48 ساعت پس از آسیب‌دیدگی، بالاتر از سطح قلب بگذارید تا ورم کمتر شود و روند التیام نیز تسهیل گردد.
• ورزش و فعالیت‌های بدنی را باید تا زمان جوش خوردن زخم محدود کنید.
• اگر چسب زخم پس از 12 روز هنوز روی پوست بود، می‌توانید آن را در محلولی تشکیل‌شده از نصف پیمانه پراکسید و نصف پیمانه آب بخیسانید، سپس چسب را به آرامی جدا کنید. دقت کنید که چسب را نباید محکم بکشید.

علاوه بر نکات بالا در مراقبت از چسب بخیه، اگر لبه‌های چسب بخیه شل شد، سرهای آزاد چسب را با قیچی ببرید. لبه‌های شل چسب را نکشید، چون ممکن است زخم دوباره باز شود.

لازم به ذکر است که بخیه‌ها ممکن است مدت بیشتری نسبت به چسب بخیه بر روی زخم بمانند، لذا بعد از مدتی ممکن است بخواهید استحمام کنید. برای حمام بهتر است دو نکته زیر را در مورد بخیۀ خود رعایت نمایید:

• وقتی دیگر لازم نبود بخیه یا استیپل را خشک نگه دارید، هر زمان که دوش گرفتید، بخیه را به آرامی با آب و صابون بشویید. بخیه یا استیپل را زیر آب، برای مثال در وان، استخر یا دریاچه نگه ندارید. غوطه‌ور شدن در آب روند التیام را آهسته می‌کند و احتمال عفونت را افزایش می‌دهد.
• موضع زخم را پس از شستشوی بخیه یا استیپل با زدن ضربات ملایم خشک کنید و پماد آنتی‌بیوتیک روی آن‌ها بزنید. ممکن است لازم باشد استعمال پماد آنتی‌بیوتیک و تعویض پانسمان را به‌طور منظم تکرار کنید.

بخیه بهتر است یا چسب بخیه

بخیۀ مناسب با توجه به عامل‌های متعددی مانند نوع، محل و اندازۀ زخم و نیازهای فردی و سابقۀ پزشکی بیمار انتخاب می‌شود. پزشکان هنگام انتخاب بخیۀ مناسب برای زخم به معیارهای زیر توجه می‌کنند:

1. اندازه و عمق زخم: اندازه و عمق زخم قدرت و ضخامت مادۀ بخیۀ لازم را تعیین می‌کند. هرچه زخم بزرگ‌تر یا عمیق‌تر باشد، بخیۀ قوی‌تر و ضخیم‌تری برای کنار هم نگه داشتن دو لبۀ پوست لازم است.
2. تنش روی زخم: تنش روی زخم به میزان حرکت یا کشش وارد بر موضع زخم اشاره دارد. عضوهای با تنش بالا مانند زانو یا آرنج به بخیه‌های مقاوم در برابر حرکت و استرس بیشتر نیاز دارند.
3. محل زخم: محل زخم نیز بر انتخاب مادۀ بخیه اثر می‌گذارد. برای مثال زخم‌های روی صورت یا پوست سر به بخیه‌های ظریف‌تری نیاز دارند که کمتر جلب‌توجه کنند.
4. مدت زمان بهبود: اگر زخم سطحی باشد و در مدت زمان کوتاهی بهبود یابد، ممکن است پزشک متخصص استفاده از چسب بخیه را ترجیح بدهد.
5. سابقۀ حساسیت و پروندۀ پزشکی: بیماران دارای حساسیت یا سابقۀ واکنش نشان دادن به چسب بخیه یا انواع بخیه بهتر است از موارد جایگزین استفاده کنند.

پزشک متخصص براساس نیازهای فردی هر بیمار و ویژگی‌های خاص زخمش دربارۀ نوع بخیۀ مناسب تصمیم می‌گیرد.

نتیجه‌گیری

اکثر بیماران به دلیل درد و پیچیدگی بخیه زدن ترجیح می‌دهند حتی‌الامکان از بخیه زدن اجتناب کنند. چسب بخیه برای بستن زخم‌های کوچک‌تر کفایت می‌کند. هرچند چسب بخیه به اندازۀ نخ بخیه قوی نیست، این باندهای نواری چسب‌دار نازک به اندازۀ نخ بخیه کارآمد‌اند، البته به شرطی که چسب بخیه را خشک نگه دارید و از چسبیدنش به موضع زخمی مطمئن شوید. اما اگر زخم روی مفصل یا بخش انحنادار دیگری از بدن ایجاد شود، چسب بخیه به اندازۀ نخ بخیه کارآمد نخواهد بود.

البته بایستی به خاطر داشته باشید که در نهایت متخصص زخم با در نظر گرفتن شرایط زخم شما، محل و شدت خونریزی بهترین نوع بخیه را برایتان انتخاب خواهد نمود تا کمترین آسیب را به پوست و ظاهر شما برساند و درعین حال بیشترین تأثیر را داشته باشد.

پرسش‌های پرتکرار

چسب بخیه به اندازۀ نخ بخیه خوب است؟

چسب بخیه برای بستن زخم‌های کوچک‌تر کافی است. هرچند چسب بخیه به اندازۀ نخ بخیه محکم و قوی نیست، این باندهای نواری چسبی نازک به اندازۀ نخ بخیه کارآمد‌اند.

می‌توانم چسب بخیه را در خانه روی زخم بزنم؟

پزشک یا جراح چسب بخیه را پس از جراحی یا درمان آسیب‌دیدگی روی زخم می‌زند. درهرحال اگر فوراً به مراقبت‌های پزشکی دسترسی نداشته باشید، ممکن است مجبور باشید چسب بخیه را خودتان در خانه روی زخم بزنید.

آیا با استفاده از زخم بخیه، زخم هوا می‌خورد؟

بله، چسب بخیه قابل‌تنفس است و اجازه می‌دهد هوا به‌طور مستمر دور زخم یا محل جراحی در جریان باشد.

چسب بخیه ضد آب است؟

بله، چسب بخیه ضد آب است. بنابراین وقتی چسب بخیه روی زخم‌تان است، می‌توانیم موضع زخم را با ملایمت شستشو بدهید یا حتی دوش بگیرید، بی‌آن‌که خطر جدا شدن چسب وجود داشته باشد.

باید روی چسب بخیه را بپوشانم؟

نیازی به پوشاندن چسب بخیه نیست. با این‌ حال فکر خوبی است که زخم پوشش سبکی داشته باشد تا احتمال جدا شدن چسب کمتر شود.

در بین بخیه و چسب بخیه کدام اسکار کمتری بر جای می‌گذارد؟

در مقایسه با بخیه‌های نایلونی، چسب‌های بخیه جای اسکار و زخم کمتری از خود برجای می‌گذارند.

استفاده از چسب بخیه چه معایبی دارد؟

چسباندن چسب بخیه روی پوست چرب یا مودار و زخم‌های با ترشحات زیاد توصیه نمی‌شود. از همه مهم‌تر چسب بخیه نمی‌تواند زخم‌های بزرگ یا با تنش بالا را بپوشاند.

چسب بخیه در کدام نواحی قابل استفاده است؟

چسب بخیه و یا چسب جراحی غالباً در زمان جراحی روی بخش‌های بدون‌مو زده می‌شود تا تنش به حداقل برسد و فشار مداومی روی اسکار اعمال شود.