از نظر فیزیولوژیکی، خارش نوعی احساس روی سطح پوست است که باعث تحریک فرد برای خاراندن میشود. متأسفانه، خاراندن زیاد، می‌تواند باعث آسیب بیشتر به پوست و زخم آن شود. گاهی اوقات ممکن است به بیماری معروف به “بیماری خارش” یا “پروریتوس” تبدیل شود.
بسته به علت خارش، پوست شما ممکن است نرمال، قرمز، زبر یا ناهموار به نظر برسد. خاراندن مکرر می‌تواند باعث برآمدگی مناطق ضخیم پوست شود که ممکن است دچار خونریزی یا عفونت شود. بسیاری از افراد با اقدامات خود مراقبتی مانند مرطوب کردن پوست به صورت روزانه، استفاده از پاک کننده‌های ملایم و حمام کردن با آب ولرم تسکین می‌یابند. رفع دائمی این عارضه، نیاز به شناسایی و درمان علت خارش پوست دارد. به طور کلی، درمان‌های رایج عبارتند از کرم‌های دارویی، پانسمان‌های مرطوب و داروهای ضد خارش خوراکی.
خارش پوست و زخم ناشی از آن، چه علائمی دارند؟
علاوه بر احساس خارش، سایر علائم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سرخی
- برآمدگی، لکه یا تاول
- پوست خشک و ترک خورده
- پوست چرمی یا پوسته پوسته شده
به طور کلی، پوست خشک و تحریک شده بیشتر احتمال دارد که عفونی شود. پوست آلوده، قرمز، گرم و متورم بوده و نیز ممکن است از آن مایعاتی ترشح شود. همچنین ممکن است برای خلاص شدن از شر این نوع عفونت به آنتی بیوتیک نیاز داشته باشید. خارش یا درد شدید، به ویژه در افراد مسن، گاهی اوقات به دلیل یک مشکل جدی پزشکی ایجاد میشود.
چه افرادی بیشتر مستعد زخم بر اثر خارش هستند؟
شدت و فراوانی ابتلا به این عارضه برای هر فرد متفاوت است.
اگر شرایط زیر را دارید، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به پروریتوس باشید:
- 65 سال یا بیشتر هستید.
- آلرژی دارید.
- داشتن یک بیماری زمینه‌ای مانند اگزما، پسوریازیس یا دیابت.
- باردار هستید.
- تحت دیالیز هستید.
علت‌های خارش و زخم شدن پوست
خارش به چهار دسته تقسیم میشود: خارش پوستی، نوروپاتیک، نوروژنیک و سایکوژنیک.
خارش پوستی که به آن خارش پروریسپتیو نیز گفته میشود، به دلیل التهاب پوست است.
خارش نوروپاتیک ناشی از خارشی است که در هر نقطه از مسیر عصب به دلیل آسیب به سیستم عصبی ایجاد میشود. معمولاً در نورالژی هرپس، مولتیپل اسکلروزیس و تومورهای مغزی دیده میشود.
خارش نوروژنیک به طور مرکزی بدون شواهدی از آسیب شناسی عصبی ایجاد میشود، مانند بیماری “کلستاز”.
در نهایت، خارش سایکوژنیک (ناشی از روان) در حالت‌های هذیانی مانند پارازیت فوبیا دیده میشود. (منبع)
علل خارش پوست عبارتند از:
- شرایط پوستی: به عنوان مثال می‌توان به خشکی پوست (گزروزیس)، اگزما (درماتیت)، پسوریازیس، گال، انگل، سوختگی، اسکار، نیش حشرات و کهیر اشاره کرد.
- بیماری‌های داخلی: خارش در کل بدن ممکن است نشانه یک بیماری زمینه‌ای مانند بیماری کبد، بیماری کلیوی، کم خونی، دیابت، مشکلات تیروئید، مولتیپل میلوما یا لنفوم باشد.
- اختلالات عصبی: به عنوان مثال می‌توان به مولتیپل اسکلروزیس، اعصاب فشرده و زونا (هرپس زوستر) اشاره کرد.
- شرایط روانی: به عنوان مثال می‌توان به اضطراب، اختلال وسواس فکری و افسردگی اشاره کرد.
- تحریک و واکنش‌های آلرژیک: پشم، مواد شیمیایی، صابون‌ها و سایر مواد میتوانند پوست را تحریک کرده و باعث بثورات و خارش شوند. گاهی اوقات این مواد مانند پیچک سمی یا لوازم آرایشی باعث واکنش آلرژیک می‌شوند. همچنین، واکنش به برخی داروها، مانند داروهای ضد درد مخدر (opioids) می‌تواند باعث خارش پوست شود.
گاهی اوقات نمی‌توان علت خارش را مشخص کرد.
روش‌های تشخیص علت خارش
پزشک، پوست شما را به صورت فیزیکی معاینه کرده و اطلاعات بیشتری در مورد علائم و سابقه پزشکی شما جمع آوری میکند. پزشک شما ممکن است از شما سوالاتی از جمله موارد زیر را بپرسد:
- خارش از چه زمانی شروع شد؟
- آیا قبل از شروع خارش، تغییراتی در محصولات بهداشتی خود (صابون، لوسیون و غیره) ایجاد کرده‌اید؟
- آیا علائم دیگری مانند کاهش وزن، احساس خستگی بسیار، تعریق شبانه یا افزایش تشنگی داشته‌اید؟
- آیا مصرف داروهای جدیدی را شروع کردید؟
- آیا چیز خاصی مانند گیاه یا حیوان خانگی جدید را لمس کردید؟
پزشک همچنین ممکن است آزمایش‌هایی را برای تأیید تشخیص ارائه دهد. این آزمایشات میتوانند به تعیین علت علائم شما کمک کنند. خارش شما ممکن است مشکل اولیه باشد یا ممکن است نشانه بیماری دیگری باشد.
آزمایشات انجام شده میتوانند شامل موارد زیر باشند:
- تست‌های آلرژی برای نشان دادن اینکه آیا به چیزی در محیط خود واکنش نشان می‌دهید یا خیر.
- آزمایش خون برای نشان دادن کمبود ویتامین و مواد معدنی یا مشکلات مربوط به اندام‌های داخلی شما مانند کبد، کلیه‌ها یا تیروئید.
- آزمایشات تصویربرداری (اشعه ایکس قفسه سینه) برای آشکار کردن بیماری‌هایی که در زیر پوست شما گسترش یافته است، مانند سرطان.
- بیوپسی پوست برای شناسایی عوامل پوستی که باعث خارش می‌شوند. این آزمایش شامل گرفتن نمونه کوچکی از پوست و بررسی آن در زیر میکروسکوپ است.
روش‌های درمان خارش مزمن پوست و زخم بر اثر خارش آن
یافتن علت خارش و درمان هر گونه بیماری پوستی زمینه‌ای، اولین قدم برای رفع بیماری خارش (پروریتوس) است.
- استفاده از مرطوب کننده: مرطوب‌کننده‌ای را انتخاب کنید که ضد حساسیت باشد (باید روی برچسب آن نوشته شود ضدحساسیت). این بدان معناست که این نوع مرطوب کننده کمتر باعث ایجاد واکنش آلرژیک روی پوست شما میشود. بهترین مرطوب کننده‌ها نیز “چرب ترین”ها هستند. پمادها (یا روغن‌ها) بهترین هستند، به دنبال آن کرم‌ها و سپس لوسیون‌ها. مرطوب کننده خود را 3 یا 4 بار در طول روز استفاده کنید. بلافاصله بعد از شستشو یا حمام آن را روی پوست اعمال کنید. این کرم‌ها، رطوبت پوست را حفظ می‌کنند. اگر دست‌هایتان خیلی خشک است، شب‌ها قبل از رفتن به رختخواب روی آن‌ها وازلین بمالید و از دستکش نخی هنگام خواب استفاده کنید.
- عادات حمام کردن خود را تغییر دهید: اگر زیاد حمام می‌کنید، ممکن است پوست شما خشک شود. سعی کنید حمام‌های کوتاه و ولرم یا دوش بگیرید. هر روز از یک صابون ملایم برای تمیز کردن ناحیه تناسلی و زیر بغل خود استفاده کنید. فقط 2 یا 3 بار در هفته از صابون برای سایر قسمت‌های بدن خود استفاده کنید. برخی از افراد از روغن‌های مناسب حمام برای کمک به خشکی کمتر پوست خود استفاده می‌کنند. با این حال، این روغن‌ها میتوانند حمام یا وان شما را لیز کنند. برای جلوگیری از سر خوردن و افتادن، پس از بیرون آمدن از وان، روغن را روی پوست خود بمالید.
- استفاده از کمپرس سرد: می توانید کمپرس سرد را از فروشگاه خریداری کنید یا خودتان آن را بسازید.
- اجتناب از خاراندن، پوشیدن پارچه‌های تحریک کننده پوست و قرار گرفتن در معرض حرارت و رطوبت زیاد.
درمان خارش‌های مزمن با دارو
پزشک، ممکن است داروهایی را برای درمان خارش تجویز کند، از جمله:
- آنتی هیستامین‌ها: دارویی که علائم یک واکنش آلرژیک را تسکین می‌دهد.
- استروئیدهای موضعی یا استروئیدهای خوراکی: دارویی که تورم و التهاب را متوقف میکند.
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، مانند سیکلوسپورین A
- کپسایسین: دارویی که دردهای جزئی را درمان میکند.
اگر خارش پوست شما پس از استفاده از کرم ضد خارش ادامه یافت یا بدتر شد، با پزشک خود تماس بگیرید.
درمان زخم ناشی از خاراندن پوست
پانسمان‌های مرطوب و کورتیکواستروئیدهای موضعی میتوانند به طور موثری زخم ناشی از خاراندن پوست را کاهش دهند. (منبع) در نهایت بهترین راه حل این است که از خاراندن پوست خود اجتناب کنید تا به خودتان آسیب نرسانید.
پیشگیری از خارش و زخم کردن پوست
- استفاده منظم از کرم‌ها و لوسیون‌ها برای مرطوب نگه داشتن پوست و جلوگیری از خشکی پوست.
- استفاده از کرم ضد آفتاب برای جلوگیری از آفتاب سوختگی و آسیب ناشی از اشعه UV خورشید.
- استفاده از محصولات پوستی بدون بو یا حساسیت زا مانند مواد شوینده و صابون برای جلوگیری از تحریک پوست.
- گرفتن حمام یا دوش آب گرم (نه داغ) برای تسکین خارش.
- از پوشیدن پارچه‌هایی که باعث تحریک پوست می‌شوند مانند پارچه‌های پشمی و مصنوعی خودداری کنید. لباس‌های نخی معمولاً باعث تحریک پوست نمی‌شوند.
- استفاده از دستگاه رطوبت ساز در خانه.
- اجتناب از عوامل حساسیت زا.
- نوشیدن مقدار زیادی آب.
خطرات و عوارض احتمالی خارش پوست مزمن
خارش پوستی که شدید باشد یا بیش از شش هفته طول بکشد (خارش یا پروریتوس مزمن) می‌تواند کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهد. ممکن است خواب شما را مختل کند یا باعث اضطراب یا افسردگی شود. خارش و خاراندن طولانی مدت می‌تواند ناحیه مورد نظر بیشتر تحریک کند برای خارش و احتمالاً منجر به آسیب پوست، عفونت و جای زخم شود. به محض اینکه متوجه علائم غیرعادی یا آزاردهنده شدن علائم شدید، باید به پزشک مراجعه کنید.
درمان پروریتوس یا خارش مزمن چقدر زمان می‌برد؟
بدن هر کس متفاوت است. ممکن است ظرف چند ساعت پس از درمان از خارش پوست خود خلاص شوید یا ممکن است چندین هفته طول بکشد. مدت زمان بهبودی بدن شما بستگی به این دارد که چه چیزی باعث علائم شما شده است. به همین منظور سعی کنید با یک پزشک متخصص صحبت کنید.
سخن پایانی
دانستن اینکه چه عاملی باعث خارش پوست شما میشود و استفاده از یک درمان مؤثر می‌تواند کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد. اگر هم وضعیت شما شروع به بدتر شدن کرد و متوجه علائم غیرعادی شدید، باید با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین برخی از موارد شدید خارش ممکن است باعث ایجاد زخم شوند که ممکن است به ناراحتی شما بیافزایند، بنابراین، برای مراقبت از زخم و خارش شما به طور همزمان به یک متخصص ماهر مراجعه داشته باشید.
سوالات متداول
چه چیزی باعث میشود که من بخواهم پوستم را بخارانم؟
بیماری خارش یا پروریتوس، باعث احساس خارش در شما میشود. واکنش فوری شما خاراندن پوست است. یک محرک بیرونی معمولاً این احساس خارش را ایجاد میکند. محرکهای بیرونی میتوانند شامل مواردی باشند که پوست شما، الیاف لباس شما را لمس میکند. نورون‌های حسی محیطی رشته‌های عصبی در سیستم عصبی شما هستند که پیامی را از پوست به مغز منتقل می‌کنند و بالعکس، حرکت را فعال می‌کنند. هنگامی که یک محرک احساس خارش بدن شما را تحریک میکند، مغز شما به شما می‌گوید پوست خود را بخاران!
آیا بیماری خارش نشانه یک بیماری زمینه‌ای است؟
خارش، عارضه چندین بیماری می‌باشد. برخی از شایع‌ترین شرایطی که باعث خارش می‌شوند عبارتند از:
- دیابت
- بیماری کبد یا کلیه
- بارداری
- اگزما
- پسوریازیس
- کلستاز
- اختلال وسواس فکری عملی
- آلرژی
- درماتیت
- بیماری تیروئید
تفاوت بین خارش و بیماری خارش (پروریتوس) چیست؟
پروریتوس، اصطلاح پزشکی برای خارش است. هیچ تفاوتی بین این دو وجود ندارد، زیرا هر دو اصطلاح به یک علامت اشاره دارند.
شایع‌ترین علت بیماری خارش چیست؟
خشکی پوست.
چرا پروریتوس در شب تشدید میشود؟
در شب، بدن سیتوکین‌های بیشتری آزاد میکند که پروتئین‌های سیستم ایمنی هستند که باعث ایجاد التهاب می‌شوند. همین امر می‌تواند باعث بدتر شدن خارش شود. در عین حال، تولید کورتیکواستروئیدهای بدن که التهاب را رام می‌کنند، کاهش می‌یابد.
کمبود چه ویتامینی باعث خارش پوست میشود؟
هم کمبود ویتامین B12 و هم ویتامین A ممکن است باعث خارش پوست شود، بنابراین اگر با خارش مزمن پوست مواجه هستید، آزمایش خون برای تعیین سطح این ویتامین‌ها می‌تواند مفید باشد.
داروهای خانگی برای بیماری خارش چیست؟
- استفاده از منتول
- آلوئه ورا
- بلغور جو دوسر کلوئیدی
- سرکه سیب
