بریدگی یا پارگی که شامل باز شدن یا ترک خوردن پوست است، باعث خونریزی یا درد می‌شود. عفونت عامل نگران کننده در اکثر بریدگی‌ها، مخصوصا گاز گرفتگی‌ها، سوراخ شدن‌ها، زخمهای پا و زخم‌هایی که کثیف هستند و به موقع درمان نشده‌اند، است. از مایع، کرم و پماد موضعی ضدعفونی کننده بتادین در زخم‌ها، بریدگی‌ها یا خراش‌های جزئی به منظور کمک به کاهش احتمال ایجاد عفونت استفاده می‌شود. اما استفاده از آن برای زخمهای باز توصیه نمی‌گردد. در این مقاله بررسی می‌کنیم که استفاده از بتادین برای ضدعفونی کردن کدام زخم‌ها مناسب است.
بتادین چیست؟
پوویدین – یدین (PVP-I) که به نام یودوپویدین یا نام تجاری بتادین نیز شناخته می‌شود، مستقیما باعث دناتوره شدن (تغییر شکل) پروتئین داخل بدن، رسوب باکتری‌ها و در نتیجه مرگ باکتریهای بیماری‌زا می‌گردد. بنابراین، این ماده در عفونت زدایی و استریل کردن زخم مفید است. این ماده می‌تواند ویروس‌ها، باکتری‌ها، اسپورها، قارچ‌ها و انگل‌هایی که سمیت کمی برای انسان دارند را نیز از بین ببرد.
آیا ریختن بتادین روی زخم درست است؟
پوویدون یدین دارای خصوصیات بسیاری، از جمله توانایی بالای ضدمیکروبی، عدم مقاومت، کارایی در برابر بیوفیلم‌ها، تحمل پذیری خوب و اثر آن بر التهاب بیش از حد می‌باشد و برای بهبود زخم فوق‌العاده مناسب است. (منبع)
با این حال، متخصصان بر این باورند که بتادین برای قرار گرفتن روی زخم باز و در حال ترمیم بیش از حد تهاجمی است. عوارض جانبی این محلول شامل آزردگی پوست است، اما اگر بتادین برای زخمهای بزرگ استفاده شود، ممکن است باعث ایجاد مشکلات کلیوی، افزایش سدیم خون و متابولیسم اسیدوز (کم شدن PH خون) گردد.
تحقیقات مختلفی ثابت کرده‌اند که در اکثر موارد، بتادین به طور موثری ترمیم زخم را تقویت نمی‌کند. در حقیقت، اکثر تحقیقات نشان داده‌اند که ترمیم ناقص زخم، کاهش استقامت زخم یا عفونت ایجاد شده است (منبع).
از بتادین برای ضد عفونی کردن کدام زخم‌ها می‌توان استفاده کرد؟
استفاده از مایع، پماد یا کرم ضدعفونی کننده بتادین معمولا برای زخم‌ها، بریدگی‌ها یا خراش‌های جزئی به منظور کمک به کاهش احتمال ایجاد عفونت استفاده می‌شود.
بتادین برای زخم سوختگی
بتادین برای سوختگی‌ها و تاول‌های کوچک مناسب است. سوختگی یا هر زخمی بعد از ایجاد بلافاصله شروع به ترمیم میکند. مراقبت مناسب از زخم می‌تواند ایجاد جای زخم را کم یا از بروز آن پیشگیری کند. بتادین محافظت فیزیکی ایجاد کرده و احتمال عفونت را کاهش می‌دهد. در صورت بروز سوختگی شدید، بیماران نیاز به توجه پزشکی فوری دارند.
بتادین برای زخم بستر
زخم بستر، یا زخم فشاری، از نظر شدت از قرمزی پوست تا حفرات عمیق که عضلات و استخوان دیده می‌شوند، متفاوت است. زخم بستر به شدت سلامتی بیمار را با کاهش حرکت تهدید میکند.
زخمهای بستر نباید با پاک کننده‌های پوست یا مواد ضد عفونی کننده مانند بتادین، هیدروژن پراکساید، استیک اسید تمیز شوند، زیرا این مواد بافت گرانوله شده را تخریب می‌کنند.
بتادین برای زخم پای دیابتی
پاک کننده‌های پوست یا عوامل ضدعفونی کننده مانند بتادین، یدوفور، محلول هیپوکلریت سدیم، پراکسید هیدروژن، اسید استیک برای تمیز کردن زخمهای معمولی و زخمهای پای دیابتی توصیه نمی‌شوند. در عوض، استفاده از سالین (آب نمک پزشکی) نرمال، آب استریل یا تمیزکننده‌های غیر سمی برای تمیز کردن زخم توصیه می‌شوند.
بتادین برای زخم گازگرفتگی حیوانات
گاز گرفتن یا خراش‌ها باید فورا با صابون، ترجیحا نوع ضدعفونی کننده، مانند بتادین – پوویدون یودین یا کلرهگزیدین-نولواسان و آب جاری شسته شود. گاز گرفتگی یا خراش‌هایی که منجر به خونریزی می‌شوند باید به مدت حداقل 15 دقیقه، مانند بالا کاملا تمیز شوند. بعد از تمیز شدن، برای محافظت از زخم، ضدعفونی کننده موضعی و پانسمان باید استفاده شود. بیماران باید به سرپرست خود اطلاع دهند. بسته به شدت زخم، بیماران با گزارش به خدمات سلامت کارگران یا بخش فوریت‌های پزشکی، باید درمان پزشکی دریافت کنند.
ریختن بتادین برای زخم بخیه
پس از جراحی، بخیه‌ها نیاز به مراقبت دارند و استفاده از بتادین به روشی خاص برای این نوع زخم‌ها بسیار مفید است. ابتدا، باید اطراف زخم را با آب جاری بشویید. سپس، محل زخم باید با پارچه یا حوله تمیز خشک شود. بعد از این مراحل، مقدار کمی بتادین را می‌توان روی خط بخیه قرار داد.
چگونه از بتادین برای زخم استفاده کنیم؟
برای بریدگی‌ها و زخمهای جزئی، موارد زیر را انجام دهید:
- دستان خود را قبل از شروع هر کاری بشویید تا از عفونت جلوگیری کنید.
- بریدگی را با آب و صابون ملایم بشویید.
- با استفاده از فشار مستقیم، خونریزی را متوقف کنید.
- پماد یا کرم ضد عفونی کننده مانند بتادین استفاده کنید و زخم را با پانسمان بدون چسب ببندید.
بعد از تمیز و پانسمان کردن زخم، به هر نوع قرمزی یا ورم توجه کنید، زیرا می‌توانند علائم عفونت باشند. اگر زخم عمیق است، اگر خونریزی متوقف نمیشود، کثیفی برطرف یا بسته نمیشود، یا اگر ترمیم نمیشود نیز باید به پزشک مراجعه کنید. همیشه برچسب محلول را مطالعه کنید. دستورات مصرف آن را انجام دهید. اگر علائم باقی ماندند، به پزشک مراجعه کنید.
عوارض ریختن بتادین روی زخم
اگر علائم حساسیت، کهیر، مشکل در تنفس، ورم در صورت، لب‌ها، زبان یا گلو را داشتید، به فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید.
این دارو ممکن است باعث بروز عوارض جانبی جدی شود. اگر موارد زیر را داشتید، مصرف آن را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید:
- درد، ورم، گرما، تراوش یا دیگر علائم عفونت
- تاول زدن یا پوسته پوسته شدن
- آزردگی، خارش یا سوزش شدید
این لیست عوارض جانبی کامل این دارو نیست و ممکن است موارد دیگری نیز ایجاد گردد. در مورد عوارض جانبی و برای توصیه‌های پزشکی به پزشک مراجعه کنید.
سوالات پرتکرار
آیا می‌توانم از بتادین کمک‌های اولیه هر روز استفاده کنم؟
بتادین محصولات کمک‌های اولیه معمولا برای استفاده روزانه تا یک هفته و بر اساس دستورالعمل محصول بی‌خطر است. اگر شرایط ماندگار بود یا بدتر شد، یا اگر به مدت بیش از یک هفته؛ نیاز به ضدعفونی کننده بتادین کمک‌های اولیه داشتید، از مصرف بتادین خودداری کرده و با پزشک مشورت کنید.
آیا بتادین برای پوست مضر است؟
سوزش، قرمزی یا تحریک پوست ممکن است ایجاد گردد. اگر هر کدام از این موارد ماندگار بود یا بدتر شد، سریعا به پزشک یا داروساز اطلاع دهید. اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرد، توجه کنید که پزشک به این نتیجه رسیده که مزایای آن بیش از احتمال بروز عوارض جانبی آن است.
چه مدت باید به بتادین زمان داد تا خشک شود؟
اگر زخم خشک است، مقدار کمی بتادین را روی پنبه ریخته و روی ناحیه مورد نظر به صورت ضربه‌ای و آرام بزنید. اجازه دهید که بتادین در عرض دو تا سه دقیقه خشک شود. زمانی که بتادین خشک شد، با تکه‌هایی از پانسمان مپیتل و ملولیت زخم را بپوشانید.
آیا بتادین چرک را از بین میبرد؟
خیر، بتادین برای رفع چرک توصیه نمیشود. اگر بتادین روی زخم عفونی که چرک یا خون دارد استفاده شود، بی‌تاثیر است. باید قبل از استفاده از این ماده، ناحیه مورد نظر را تمیز کنید.
برای زخم باز به جای بتادین می‌توان از الکل استفاده کرد؟
از الکل، هیدروژن پراکسید یا محلول بتادین برای زخم باز استفاده نکنید. در زخم بازی مانند بریدگی یا خراش عمیق، باید فوران آن را با آب جاری به مدت یک دقیقه تمیز کنید. زمانی که زخم به اندازه کافی تمیز شد، به مدت یک دقیقه، فشار ثابت و مستقیمی با گاز یا حوله پارچه‌ای تمیز روی آن وارد کنید.
آیا بتادین سرعت ترمیم زخم را کم میکند؟
بتادین ضدعفونی کننده موثری است که مانع بهبود زخم نمیشود. بتادین عامل کشنده باکتری است که روی باکتریهای گرم مثبت و منفی اثر میگذارد. هیچ مقاومت باکتریایی اکتسابی یا مقاومت متقابلی برای یدین گزارش نشده است. بتادین به بهبود زخمهای مزمن و حاد کمک میکند.
بعد از زدن بتادین آیا باید محل آن را آبکشی کرد؟
خیر، بعد از قرقره کردن بتادین باید حداقل 20 تا 30 دقیقه صبر کنید. بعد از مدتی، می‌توانید دهان را با آب ساده بشویید.
