یکی از مشکلات رایج در زنان باردار یا زنانی که به تازگی زایمان کرده‌اند ترک خوردگی و خشکی نوک سینه است. اگر دارید برای شیردهی آماده می‌شوید یا در حال حاضر شیرده هستید و نوک سینه‌هایتان خونریزی، خشکی پوست یا خارش دارد، احتمالاً دچار زخم نوک سینه در شیردهی شده‌اید.
زخم نوک سینه یا شقاق سینه در بیش از 90 درصد مادران شیرده رخ می‌دهد. این زخم می‌تواند خیلی دردناک بوده و باعث بروز مشکلاتی مانند: سفتی و سنگینی سینه و ماستیت شود و مادران را از شیردهی بازدارد. ترک خوردگی و خونریزی نوک سینه دلایل متعددی دارد، اما اغلب به خاطر وجود مشکل در نحوه‌ی گرفتن سینه توسط بچه است. اگر دچار زخم نوک سینه در شیردهی شدید فوراً به پزشک یا مشاور شیردهی مراجعه کنید.
شقاق سینه چیست؟
زخم نوک سینه در شیردهی که با عنوان ترک نوک سینه یا شقاق سینه نیز شناخته می‌شود، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن پوست نوک سینه ترک خورده، خشک شده و گاهی اوقات دردناک می‌شود. این مشکل هم در مردان و هم در زنان ممکن است رخ دهد، اما اکثراً در مادران شیرده دیده می‌شود. ورزشکاران، مخصوصاً دوندگان دو استقامت و همچنین موج سواران و دوچرخه سوارها نیز به زخم نوک سینه دچار می‌شوند.
زخم نوک سینه در شیردهی ممکن یکی از سینه‌ها یا هر دو سینه را درگیر کند و باعث شود نوک سینه قرمز، دردناک، خشک و ساییده شود. این مشکل اغلب موقتی بوده و مشکل جدی و خطرناکی نیست، اما می‌تواند در شیردهی، در زمانی که کودک سینه را می‌گیرد و می‌مکد باعث ناراحتی شود.
علت زخم شدن نوک سینه در دوران شیردهی
در زمان آغاز شیردهی درد، زخم یا احساس ناراحتی در اطراف نوک سینه و سینه طبیعی است. بعد از مدتی کودک بهتر شیر خوردن را یاد می‌گیرد و این احساسات برطرف می‌شوند. اگر خشکی، ترک خوردگی یا درد دارید احتمالاً کودکتان درست سینه را نمی‌گیرد. اگر کودک درست سینه را گرفته باشد، نوک سینه باید در قسمت نرم‌کام در عقب دهان قرار گیرد و دهان کودک دور تا دور هاله‌ی اطراف نوک سینه (آرئولا) را احاطه کند. درست نگرفتن سینه توسط بچه باعث می‌شود که نوک سینه گاز گرفته شود و نوک سینه دچار درد یا تغییر شکل و تغییر رنگ شود و این موارد نیز به نوبه‌ی خود می‌توانند باعث بروز عفونت از جمله ماستیت شوند. اگر در ابتدای اینکه کودک سینه را می‌گیرد درد دارید، بهتر است کار را متوقف کنید و مجدداً سینه را به او بدهید تا پوزیشن راحتی پیدا کنید.
دلایل دیگر زخم نوک سینه در شیردهی در مادران شیرده عبارتند از:
- مشکلات نوک سینه یا سینه: نوک سینه تخت یا دارای انحراف، تورم سینه‌ها و نوک سینه (ادم) و سفتی و سنگینی سینه‌ها می‌توانند باعث ایجاد مشکل در گرفتن سینه توسط بچه شوند. این امر می‌تواند پوست شما را تحریک کرده و باعث ترک خوردن یا خونریزی نوک سینه شود. اگر سینه‌هایتان خیلی سفت و سنگین هستند، ممکن است بافت نوک سینه در اثر این مشکل کش بیاید و ترک بخورد.
- پمپ‌های سینه: استفاده‌ی نادرست از پمپ سینه (مثلاً خیلی بالا قرار دادن ساکشن) می‌تواند باعث درد نوک سینه یا آسیب به آن شود و ترک یا خونریزی ایجاد کند. لبه‌هایی که اندازه نیستند و درست روی سینه قرار نمی‌گیرند هم می‌توانند باعث تحریک نوک سینه شوند. از مشاور شیردهی برای بررسی اینکه از پمپ درست استفاده می‌کنید و لبه‌های آن اندازه‌ی مناسبی دارند یا نه کمک بگیرید.
- برفک (عفونت مخمر): برفک می‌تواند باعث درد نوک سینه و آسیب به آن شود. علائم برفک در مادران شیرده شامل خارش، قرمزی، براق شدن پوست و درد نوک سینه (ممکن است ترک نیز بخورند) و درد تیر کشنده یا سوزشی در سینه در حین شیردهی یا بعد از آن است.
- اگزما: ممکن است به خاطر خشکی شدید پوست یا اگزما نوک سینه ترک بخورد یا دچار خونریزی شود. اگزما ممکن است به صورت قسمت‌های قرمز و پوسته پوسته روی پوست که ممکن است خارش یا درد داشته باشند دیده شود. برخی از زنان برای اولین بار در دوران بارداری دچار اگزما می‌شوند.
علائم شقاق سینه
زخم نوک سینه در شیردهی که با عنوان شقاق سینه یا ترک نوک سینه نیز شناخته می‌شود، می‌تواند باعث بروز علائم متعددی از جمله موارد زیر شود:
- درد و ناراحتی نوک سینه
- حساسیت یا تحریک‌پذیری قسمت نوک سینه
- ترک خوردن یا خراشیدگی نوک سینه
- خونریزی از نوک سینه یا اطراف آرئولا
- نوک سینه تخت، یا دچار تغییر شکل و بی‌رنگی بعد از شیردهی
- احساس خارش یا سوزش در نوک سینه
- پوسته‌پوسته شدن اطراف نوک سینه
- عفونت، مانند: قرمزی، تورم یا ترشحات نک سینه
معمولاً این علائم مربوط به شیردهی هستند، چون زخم نوک سینه در شیردهی یکی از مشکلات رایج شیردهی است که می‌تواند وقتی که کودک سینه را درست نمی‌گیرد یا وقتی که مادر پوست خشک یا حساس دارد رخ دهد. با این حال زخم نوک سینه ممکن است در زنانی که شیرده نیستند نیز بنا به دلایل دیگری مانند: تروما، عفونت یا تغییرات هورمونی رخ دهد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
ترک خوردن یا خونریزی نوک سینه می‌تواند باعث عفونت و شیردهی دردناک شود که اغلب منجر به زود از شیر گرفتن و افسردگی بعد از زایمان خواهد شد. در صورت مشاهده موارد زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- ترک‌خوردگی نوک سینه بعد از 24 ساعت هنوز درد و/یا ترشحات خونی دارد.
- بروز تب، التهاب، ترشح، چرک، تاول خیلی حساس یا دیگر علائم عفونت
- نوک سینه و/یا آرئولا براق یا پوسته پوسته است یا نوک سینه سوزش دارد.
- نوک سینه دردی دارد که به سینه کشیده می‌شود.
- ترک‌خوردگی یا خونریزی نوک سینه و درد آن باعث اختلال در شیردهی شده است.
درمان زخم نوک سینه در شیردهی
با توجه به شدت زخم نوک پستان و مشکلاتی که برای مادر به وجود آمده است، پزشکتان درمان‌های مختلفی را به شما پیشنهاد خواهد کرد.
استفاده از پد گرم یا کمپرس گرم
وقتی که قسمت دردناک یا آسیب دیده گم شود، در واقع جریان خون آن قسمت افزایش خواهد یافت. افزایش ساخت نیتریک اکسید توسط سلول‌های اندوتلیال رگی دلیل افزایش جریان خون در اثر گرما است. افزایش جریان خون در قسمت آسیب دیده با فراهم کردن اکسیژن و مواد مغذی به تسکین درد و افزایش سرعت بهبود زخم کمک خواهد کرد.
این روش به طور خاص برای زخم‌های کوچک مؤثر است و حتی می‌توان از آن برای پیشگیری از زخم شدن نوک سینه نیز استفاده کرد.
پماد لانولین برای شقاق سینه
لانولین (روغنی که از پوست گوسفند استخراج می‌شود) با مرطوب کردن پوست از زخم شدن پوست جلوگیری کرده و با افزایش رشد اپیتلیال زخم‌های موجود را درمان می‌کند.
مقدار کمی به اندازه‌ی نخود برداشته و آن را با نوک انگشت تمیز، بعد از هربار شیردهی و دوش گرفتن یا حمام کردن، به ناحیه‌ی زخم شده و آسیب دیده بمالید. فقط روی زخم پخش کنید و آن را ماساژ ندهید که جذب شود. نیازی نیست که قبل از شیر دادن به کودک لانولین را پاک کنید.
اگر از کرم استفاده می‌کنید بعد از شیردهی از آن استفاده کنید. اکثراً نیازی نیست که آن‌ها را قبل از شیردهی پاک کنید، اما اگر از کرم/گاز حاوی آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کنید، باید باقی مانده‌های آن را قبل از شیردهی پاک کنید.
کرم‌های شقاق سینه
کرم‌ها و پمادهای نوک سینه: بالم‌های نوک سینه‌ی بدون نیاز به نسخه‌ی زیادی برای رطوبت‌رسانی و مراقبت از پوست وجود دارند. حتماً توجه داشته باشید که محصولی تهیه کنید که برای خودتان و کودکتان ایمن باشد. مواد طبیعی و ایمنی که می‌توانید تهیه کنید شامل: روغن هسته‌ی انگور، موم زنبور عسل، شی‌باتر، روغن نارگیل و توکوفرول است. بالم Nip & Lip Natalist پوست را نرم کرده و تسکین می‌دهد و حاوی مواد طبیعی است.
پانسمان هیدروژل
این محصول از پلیمر هیدروفیل ساخته شده است که با مرطوب کردن محل زخم به رشد بافت جدید کمک می‌کند. هیدروژل با خنک نگه داشتن سطح زخم باعث کاهش درد می‌شود. پانسمان هیدروژل را می‌توان به راحتی و بدون تحریک زخم باز کرد.
لایت تراپی
نور درمانی (لایت تراپی) در محدوده‌ی 630 تا 1000 نانومتر، روشی موثر برای بازسازی بافت است که با افزایش تکثیر فیبروبلاست‌ها، سنتز کلاژن و پیش‌سازهای آن و همچنین تحریک آنژیوژنز و تولید فاکتورهای رشد باعث تسریع روند بهبودی زخم می‌شود. لایت تراپی شدت درد و وسعت زخم نوک سینه را کاهش می‌دهد.
لیز درمانی با لیزر کم توان (LLLT)
این لیزرها لیزر محرک زیستی یا دارای شدت کم نیز نامیده می‌شوند. بهبود زخم، تحریک فرایندهای سلولی، کاهش درد، افزایش گردش خون موضعی و کاهش التهاب از جمله مزایای این روش درمانی هستند. درد حین شیردهی با کمک لیزر درمانی با لیزر کم توان بسیار کاهش می‌یابد و این مورد می‌تواند گزینه‌ی مناسبی برای تسکین فوری درد نوک سینه باشد.
پیشگیری از بروز شقاق سینه یا زخم‌های نوک سینه در شیردهی
در اینجا به مواردی برای پیشگیری از زخم نوک سینه اشاره می‌شود:
- درست گرفتن سینه توسط کودک: حتماً توجه داشته باشید که کودک با باز کردن کامل دهان و در دهان گرفتن آرئولا، سینه را درست گرفته باشد. این امر از آسیب دیدن نوک سینه جلوگیری می‌کند.
- پوزیشن شیردهی: پوزیشن‌های شیردهی مختلف را امتحان کنید تا روشی که هم خودتان و هم کودکتان راحت هستید را پیدا کنید. ممکن است روش توپ فوتبالی یا گهواره‌ای را امتحان کنید.
- کاهش زمان شیردهی: سعی کنید مدت زمان شیر خوردن کودک از یک سینه را کاهش دهید. این امر از فشار زیاد بر نوک سینه و ساییدگی آن جلوگیری خواهد کرد.
- پماد نوک سینه: بعد از هر بار شیردهی کرمی که بر پایه‌ی لانولین باشد به نوک سینه بمالید تا آن‌ها را مرطوب کرده و از ان‌ها مراقبت کنید.
- سینه را به آرامی از دهان کودک خارج کنید: معمولاً وقتی که کودک سیر شود یا سینه شیر نداشته باشد خودش سینه را رها خواهد کرد. اگر این کار را نکرد یا اگر خودتان باید سینه را از دهانش خارج کنید، انگشت کوچکتان را از کنار دهان وارد دهانش کنید تا مکش آزاد شود و سینه را راحت‌تر از دهانش خارج کنید.
- از صابون استفاده نکنید: از صابون یا مواد شیمیایی قوی دیگر برای نوک سینه استفاده نکنید، زیرا این موارد پوست را خشک و مستعد ترک خوردن می‌کند.
- هیدراته بمانید: آب و مایعات کافی بنوشید تا پوستتان هیدراته بماند.
- گره زبانی کودک: اگر کودکتان در گرفتن سینه مشکل دارد، ممکن است به دلیل گره زبانی باشد. این مورد زمانی رخ می‌دهد که فرنوم (غشائی که زبان را به کف دهان متصل می‌کند) خیلی تنگ و کوتاه باشد. در چنین مواردی از مشاور شیردهی یا متخصص اطفال کودکتان کمک بگیرید.
- سوتین شیردهی مناسب انتخاب کنید: به منظور جلوگیری از تحریک پوست توسط سوتین شیردهی، نوعی را انتخاب کنید که راحت است، از الیاف طبیعی تهیه شده و سایز مناسبی دارد. توجه داشته باشید که تنگ نباشد و دوخت‌های آزاردهنده نداشته باشد. از سوتین‌های فنردار استفاده نکنید. سوتین شیردهی خود را مرتباً با مایع لباسشویی بدون بو بشویید و کاملاً آب‌کشی کنید.
توجه داشته باشید که ممکن است زخم نوک سینه علامت یک مشکل زمینه‌ای مانند: برفک یا عفونت باکتریایی باشد. اگر درد مداوم نوک سینه یا علائم عفونت مانند قرمزی یا ترشح دارید، به پزشکتان اطلاع دهید.
سخن نهایی
در چند هفته‌ی ابتدایی شیردهی، احساس ناراحتی طبیعی است چون بدنتان در حال عادت کردن به شیردهی است. درست نگرفتن سینه در حین شیر خوردن یکی از دلایل احتمالی درد نوک سینه است. اکثر زخم‌های نوک سینه بعد از چند روز بهبود می‌یابند و زخم‌های عمیق‌تر 1 تا 2 هفته زمان لازم دارند تا بهبود یابند.
اطمینان از درست گرفتن سینه، استفاده از کرم‌ها و پمادهای نوک سینه و ایجاد وقفه در شیردهی راه‌های خوبی برای کاهش درد و تسریع روند بهبودی هستند. در صورت مشاهده‌ی هر یک از علائم عفونت، عدم بهبود ترک‌ها یا عدم توانایی شیردهی به خاطر درد و ناراحتی باید به پزشکتان اطلاع دهید.
سؤلات متداول
آیا ترک خوردن نوک سینه در دوران شیردهی طبیعی است؟
درد نوک سینه و زخم نوک سینه در شیردهی در 80 تا 90% زنان شیرده رخ می‌دهد. این مورد مشکل رایجی در بسیاری از افراد است و نگران کننده نیست.
آیا در صورتی که نوک سینه‌ها ترک خورده یا دچار خونریزی شده باشد شیر خوردن برای کودک ایمن است؟
بله. ممکن است کودک کمی خون ببلعد و در پوشک او آن را مشاهده کنید اما ضرری برای او ندارد.
ترک خوردگی نوک سینه چقدر طول می‌کشد؟
اکثر زخم‌های نوک سینه در شیردهی بعد از چند روز بهبود می‌یابند و زخم‌های عمیق‌تر 1 تا 2 هفته زمان لازم دارند تا بهبود یابند.
آیا می‌توان روی زخم نوک سینه در شیردهی وازلین مالید؟
مواردی مانند وازلین یا لانولین برای ترک یا خشکی نوک سینه مناسب هستند.
چرا ترک نوک سینه‌ی من خوب نمی‌شود؟
اگر ترک نوک سینه بعد از چند روز بهبود نیافت یا علائمتان با درمان‌های خانگی بدتر شد، به پزشکتان اطلاع دهید. وی می‌تواند تشخیص دهد دچار عفونت شده‌اید یا مشکل دیگری دارید. همچنین ممکن است درست نگرفتن سینه توسط بچه مشکل را بدتر کرده و مانع بهبود شود.
آیا زخم نوک سینه در شیردهی کاملاً بهبود می‌یابد؟
اکثر افراد در عرض 2 تا 4 هفته بهبود می‌یابند.
چه عواملی باعث زخم نوک سینه در مردان می‌شود؟
ممکن است نوک سینه‌ی مردان به خاطر کیست و همچنین عفونت بافت سینه، خشکی یا انحراف نوک سینه در اثر سرما یا سابقه‌ی اگزما درد داشته باشد.
آیا ممکن است زخم نوک سینه دائمی شود؟
برخی از افراد هر چند وقت یکبار دچار زخم نوک سینه در شیردهی می‌شوند و این مشکل در برخی از افراد می‌تواند مزمن شده و چندین سال طول بکشد.
درمان‌های طب سنتی زخم‌های نوک سینه چیست؟
برای درمان‌های خانگی زخم‌های نوک سینه می‌توان از
- روغن زیتون
- روغن جوجوبا
- روغن نارگیل
- آلوئه‌ورا
نیز استفاده نمود اما حتماً قبل از استفاده از این موارد با پزشک خود مشورت نمایید.
