از یک بریدگی کوچک می‌توانید در خانه مراقبت کنید. اما برای درمان زخم بریدگی بزرگ باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر بریدگی بزرگ باشد، برای بستن زخم و متوقف کردن خونریزی به بخیه یا استیپل نیاز دارید.
پس از آن‌که پزشک زخم را بخیه زد، باید از ناحیه آسیب دیده به خوبی مراقبت کنید تا عفونت نکند و زخم به درستی جوش بخورد. مدتی طول میکشد تا بخیه زخم باز را ببندد و زخم التیام پیدا کند.
روش‌های خاصی برای درست مراقبت کردن از زخم و بخیهها و کاهش زمان بهبود زخم وجود دارد. در این مقاله روشهایی را برای‌تان توضیح می‌دهیم که به سریع‌تر جوش خوردن و بازگشت به زندگی عادی کمک می‌کند.
انواع بخیه
پزشکان با توجه به نوع زخم از بخیهها و تکنیک‌های مختلفی استفاده میکنند.
دو نوع بخیه عبارت‌اند از:
- بخیه معمولی: پزشک یا پرستار بخیهها را پس از جوش خوردن زخم میکشد.
- بخیه جذبی: بدن این نوع بخیه را بهطور طبیعی جذب می‌کند و بخیه جذبی نیازی به کشیدن ندارد.
اگر زخم با بخیه جذبی بسته شده باشد، بخیه‌های جذبی خودبه‌خود، معمولاً پس از یک هفته می‌افتند؛ البته جذب شدن بخیه ممکن است تا چهار هفته طول بکشد. بخیه غیر قابل جذب بعد از مدت معینی باید کشیده شود.
خوب شدن بخیه چقدر طول میکشد؟
ضروری است بیماران صبر کنند که زخم به خوبی جوش بخورد و بخیهها را به هیچ وجه زودتر نکشند.
زمان‌بندی‌های توصیه‌شده برای کشیدن بخیه به شرح زیر است:
| ناحیه | زمان کشیدن بخیه |
| صورت | 3 تا 5 روز |
| پوست سر | 7 تا 10 روز |
| بازو | 7 تا 10 روز |
| بالاتنه، شامل پشت بدن، قفسه سینه و شکم | 10 تا 14 روز |
| پا | 10 تا 14 روز |
| دست و پا | 10 تا 14 روز |
| کف دست و کف پا | 14 تا 21 روز |
بعضی بخیهها جذبی‌اند. این بخیهها به مرور زمان جذب می‌شوند و نیازی به کشیدن ندارند. با این حال دوران بهبود تمام بیماران با هم یکسان نیست و زمان جوش خوردن زخم به عامل‌های متعددی از قبیل موارد زیر بستگی دارد:
- محل زخم روی بدن
- عمق زخم
- اندازه زخم
- وضعیت سلامت عمومی بیمار
اگرچه مدت زمان معمول کشیدن بخیه بخش‌های مختلف بدن در جدول فوق ذکر شده است، بعضی موارد، مانند بخیه‌های واژن، بخیه‌های پس از زایمان، بخیه عمل بینی و البته بخیه‌های داخل دهان، ظریف‌تراند و باید جداگانه بررسی شوند.
بخیه‌های بعد از زایمان
شکم برای انجام دادن سزارین و بیرون آوردن نوزاد شکافته میشود. بنابراین لایه‌ها، مانند چربی، بافت نرم، پوست و …، باید یک به یک بخیه زده شوند. قانون کلی این است که از بخیه‌های جذبی برای لایه‌های داخلی و از بخیه‌های معمولی برای آخرین لایه روی پوست استفاده میشود. هر چند بخیهها پهن‌اند و ترسناک به نظر می‌رسند، انتظار می‌رود که بخیهها ظرف یک ماه پس از زایمان جوش بخورند.
بخیه‌های واژن
واژن گاهی اوقات پس از زایمان طبیعی بخیه زده میشود. علت بخیه زدن واژن این است که این ناحیه طی یک عمل جراحی برای وضع حمل عریض‌تر میشود. البته ناحیه واژن در شرایط دیگری نیز بخیه زده میشود. واژن با توجه به ماهیت خاصی که دارد، مستعد عفونت کردن است. جوش خوردن کامل زخم مدتی طول میکشد و باید چند هفته صبر کنید تا زخم کاملاً التیام پیدا کند.
بخیه‌های عمل بینی
جراحی بینی عملی تهاجمی است و جوش خوردن زخمها مدت زمان قابل توجهی طول میکشد. بخیه‌های داخلی از نوع جذبی است و جذب شدن‌شان 4 تا 6 هفته طول میکشد. بخیه‌های خارجی تقریباً یک هفته پس از عمل بینی کشیده می‌شوند.
بخیه‌های دهان
بخیه‌های داخل دهان عموماً جذبی است، چون دامنه حرکت داخل دهان برای پزشک بسیار محدود است و پزشکان بخیه‌هایی را ترجیح می‌دهند که بهطور طبیعی جذب شوند و مجبور به کشیدن‌شان نباشند. بخیه‌های جذبی معمولاً پس از یک تا دو هفته جذب میشود.
زخم التیام یافته معمولاً صورتی است و لبههای زخم به هم آمده و بسته شده است. زخم جوش خورده نباید دردناک باشد و نباید خون یا مایع دیگری از آن خارج شود.
بااین‌حال بهترین کار این است که قبل از کشیدن بخیهها در خانه با پزشک مشورت کنید.
چطور از بخیه مراقبت کنیم؟
پزشک یا پرستار پس از بخیه زدن درباره روش مراقبت از بخیهها راهنمایی‌تان می‌کند و اطلاع می‌دهد که بخیهها چه زمانی جذب میشود یا باید کشیده شود. ممکن است بخیهها پس از فقط چند روز کشیده شوند، احتمالاً زمان کشیدن بخیهها بیشتر از دو هفته نخواهد بود. زمان جوش خوردن زخم و کشیدن بخیه به عمق زخم، محل زخم روی بدن و نوع بخیهها بستگی دارد.
اگر سؤالی درباره روش مراقبت از بخیهها داشتید، حتماً از پزشک معالج‌تان بپرسید.
- روز اول: ناحیه زخم را تا 24 ساعت پس از بخیه زدن خشک نگه دارید تا خطر عفونت کمتر شود.
دستورات پزشک را درباره زمان و روش تمیز کردن زخم به دقت رعایت کنید. معمولاً باید حداقل یک روز صبر کنید و بعد تمیز کردن زخم را شروع کنید.
- پس از گذشت یک روز: آلودگی و رویه‌های تشکیل شده دور بخیهها را بشویید. به این ترتیب خطر تشکیل شدن جای زخم کمتر میشود. اگر مایع شفاف زردرنگی از زخم ترشح کرد، باید زخم را پانسمان کنید.
پس از شستشوی زخم باید ناحیه زخم را با زدن ضربات ملایم یک حوله تمیز خشک کنید.
توصیه‌های زیر را نیز برای مراقبت از بخیهها رعایت کنید:
- در مقابل وسوسه خاراندن زخم مقاومت کنید: اگر زخم را بخارانید، ممکن است بخیهها باز شوند.
- شنا نکنید: صبر کنید بخیهها بیفتند یا کشیده شوند، بعد شنا کنید.
- دوش گرفتن را فراموش نکنید: اگر می‌توانید پاشش آب را کنترل کنید و از زخمتان زیر دوش آب محافظت کنید. اگر می‌توانید فشار آب را کمتر کنید. چنانچه بخیهها خیس شد، آنها را با زدن ضربات ملایم حوله خشک کنید.
- در ورزشهای پربرخورد شرکت نکنید: باید مراقب باشید که ضربه‌ای به ناحیه حساس زخم وارد نشود و ناحیه زخم کبود و کوفته نشود.
- فرزندتان را از مکان‌های آلوده دور نگه دارید: کار سختی است، اما سعی کنید فرزندتان را از گل و لای، شن و ماسه و رنگ دور نگه دارید. چون ممکن است زخم کثیف شود و عفونت کند.
راهکارهایی برای خوب شدن سریع بخیه
هر چه زخمتان بعد از جراحی یا آسیب‌دیدگی زودتر جوش بخورد، سریع‌تر می‌توانید فعالیت‌های معمول روزمره‌تان را انجام بدهید و از دست بخیهها خلاص شوید. در این بخش با راه‌های جوش خوردن سریع بخیه آشنا می‌شوید.
تغذیه مناسب
صرف‌نظر از این‌که بخیه‌های‌تان از نوع جذبی است یا معمولی، وجود آمینو اسیدها برای ترمیم بافت لازم است. آمینو اسیدها بهطور طبیعی در غذاهای پروتئینی وجود دارند، اما نیازتان به این ترکیبات بنیادی پس از جراحی بیشتر از مقدار معمول مصرف روزانه میشود. به همین دلیل پزشکان غالباً به بیماران توصیه میکنند که مصرف پروتئین‌شان را از طریق مصرف انواع شیک یا مکمل افزایش دهند تا زخم‌شان هر چه سریع‌تر جوش بخورد.
علاوه بر این‌که مصرف پروتئین و آمینو اسید را در دوران جوش خوردن زخم افزایش می‌دهید، باید برای مصرف سبزیجات نیز اولویت قائل شوید تا به بدن کمک کنید هر چه سریع‌تر خود را بهبود بدهد. سبزیجاتی مانند سبزیجات با برگ‌های سبز تیره (اسفناج و کلم کلم)، چغندر قند و قارچ روند بهبود را با در اختیار گذاشتن مواد مغذی مانند روی (زینک)، مس و ویتامین A تسریع میکنند.
به‌علاوه اگرچه بخیه زدن برای جوش خوردن بهینه زخم لازم است، ممکن است بدن بخیهها را به عنوان مهاجم خارجی در نظر بگیرد و نهایت تلاشش را بکند تا این مواد را با واکنش‌های التهابی سیستم ایمنی از بین ببرد. هنگام خرید سبزیجات مکمل‌های گیاهی و مواد طبیعی دیگری را که با التهاب مقابله میکنند، هم در سبد خریدتان قرار بدهید؛ برای مثال زردچوبه، زنجبیل و چای سبز درد را کاهش می‌دهند و التهاب غیرضروری زخم را برطرف میکنند.
استراحت کافی
اگرچه توصیه میشود که برنامه زندگی روزمره و ورزش کردن را به محض بهبود حال‌تان و پیدا کردن توانایی لازم از سر بگیرید، مهم است که هر شب خواب باکیفیتی داشته باشید. منظورمان از خواب باکیفیت خواب عمیق، مستمر و بدون وقفه است؛ چنین خوابی به بهبود زخم کمک می‌کند. خواب کافی بر اساس پژوهش منتشر شده در نشریه فیزیولوژی کاربردی (Journal of Applied Physiology) به سریع‌تر جوش خوردن زخم کمک می‌کند.
رعایت چند توصیه ساده کمک می‌کند که شب‌ها خواب خوب و عمیقی داشته باشید؛ هر شب در ساعت معینی بخوابید، برنامه ثابتی برای قبل از خواب داشته باشید و هر شب کارهای خاصی را قبل از خواب انجام بدهید و در محیط خنک، تاریک و ساکت بخوابید.
عدم استعمال دخانیات
بسیار مهم است که در دوران جوش خوردن زخم از مصرف نوشیدنی‌های الکلی و محصولات دخانی مانند سیگار خودداری کنید. سیگار کشیدن در دوران نقاهت پس از جراحی خطر عفونت را افزایش می‌دهد. الکل نیز به معنای واقعی کلمه سمی است که باعث میشود بدن انرژی‌اش را به‌جای بهبود زخم صرف فرایند سم‌زدایی بکند.
رسیدگی و تیمار زخم
تمیز و خشک نگه داشتن زخم و پانسمان مناسب آن کمک می‌کند تا زخم بدون مشکل جوش بخورد. همچنین برای مراقبت از زخم لازم است که توصیه‌های زیر را نیز رعایت کنید:
- پوست دور زخم را مرطوب و نرم نگه دارید، فقط حواس‌تان باشد که کرم یا لوسیون وارد زخم باز نشود.
- وقتی زخم جوش خورد و رویه زخم خودبه‌خود افتاد، از محصولاتی مانند کرم‌های مخصوص از بین بردن جای زخم استفاده کنید تا هیپرپیگمانتاسیون (تیره شدن پوست) کمتر شود و جای زخم ناخوشایندی باقی نماند. فقط یادتان باشد که رویه زخم را دستکاری نکنید، این رویه در واقع چسب زخم طبیعی بدن است.
مراقبت‌های تخصصی برای تسریع جوش خوردن بخیه
درمان‌های تخصصی پزشکی گاهی اوقات بهترین و تنها راه‌حل برای مراقبت از زخم بخیه‌خورده‌ای است که بنا به دلیلی جوش نمی‌خورد. در این بخش رویکردهای پزشکی را برای کمک به بهبود زخم توضیح می‌دهیم.
دارو
ممکن است عفونت یا بیماری علت دیر جوش خوردن بخیه باشد، در این صورت پزشک دارویی را برای مقابله با عفونت و بیماری تجویز می‌کند تا زخم پس از درمان عفونت بهطور طبیعی جوش بخورد. از آن جا که عفونت علت اصلی دیر جوش خوردن زخم است، آنتی‌بیوتیک یکی از رایج‌ترین داروهایی است که برای کمک به درمان زخم تجویز میشود.
پانسمان زخم
از زخم باید به خوبی مراقبت کنید، یعنی محیط زخم باید تمیز، مرطوب و گرم باشد تا بدن بتواند بقیه کارها را خودش انجام بدهد. به همین دلیل پزشکان زخم را پانسمان میکنند و روی زخم را می‌پوشانند تا زخم سریع‌تر التیام پیدا کند. هر چند پانسمان کردن در دوران جوش خوردن زخم بسیار مفید است، لازم است پانسمان را به طور منظم عوض کنید. در غیر این صورت پانسمان کثیف به منشأ عوارضی مانند عفونت و مشکلات پوستی تبدیل میشود.
در ادامه برای‌تان توضیح می‌دهیم که زخم چطور پانسمان میشود.
گاز
گاز یا پارچه پانسمان پارچه‌ای پنبه‌ای در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف است؛ اسفنج و رول دو نوع متداول گاز پانسمان است. با توجه به نوع، اندازه و محل زخمی که باید پانسمان شود، می‌توانید از گاز رولی یا اسفنجی استفاده کنید. اسفنج مایع مازادی را که عضو آسیب‌دیده و زخمی تولید می‌کند، جذب می‌کند.
فوم
پانسمان فومی پانسمان نرم و لطیفی است که از فوم پلی یورتان تهیه میشود. این پانسمان ناحیه زخم را مرطوب نگه می‌دارد و از زخم در برابر باکتری‌ها مضر محافظت می‌کند. طراحی پانسمان فومی به شکلی است که می‌توانید مطمئن باشید به زخم نمی‌چسبد.
فیلم شفاف
پانسمان فیلم شفاف فیلم نازکی تشکیل شده از غشاهای پلیمری است. فیلم پانسمان در ضخامت‌های مختلف تولید میشود و یک طرف آن چسبدار است.
کارکرد اصلی پانسمان فیلم شفاف این است که اجازه می‌دهد پزشک زخم را بدون باز کردن پانسمان و در معرض آلودگی قرار دادنش ببیند و تحت نظر بگیرد. به‌علاوه فیلم شفاف اجازه نمی‌دهد مایعات، آب و باکتری‌ها وارد زخم شوند.
هیدروکلوئید
پانسمان هیدروکلوئیدی پد جاذب و بسیار منعطفی است که از ذراتی مانند متیل سلولز، ژلاتین یا پکتین تشکیل میشود. وقتی این ذرات کلوئیدی با رطوبت ترکیب می‌شوند، ماده ژل‌مانندی را تولید میکنند که درون زخم قرار می‌گیرد. ژل تولید شده توسط پانسمان هیدروکلوئیدی سطح زخم را مرطوب نگه می‌دارد و فرایند جوش خوردن زخم را تسریع می‌کند.
هیدروژل
پانسمان هیدروژل زخم‌هایی را درمان می‌کند که بسیار خشک‌اند یا برای جوش خوردن به کمک بیشتری نیاز دارند. هیدروژل مانند پانسمان زخمی عمل می‌کند که ناحیه زخم را عمداً مرطوب می‌کند. وقتی رطوبت اضافی به زخم اضافه میشود، نرخ التیام یافتن زخم افزایش می‌یابد.
لایه برداری (تراشیدن زخم)
این روش زمانی به کار برده میشود که بافت دور زخم مرده باشد. دلایل مرگ بافت دور زخم متغیر است، در هر حال بهترین رویکرد برداشتن بافت مرده‌ای است که فرایند جوش خوردن زخم را مختل می‌کند.
اگر بافت مرده برداشته نشود، بر بافت‌های سالم مجاور اثر می‌گذارد؛ در نتیجه بافت سالم نیز عفونت می‌کند و عوارض بیشتری بروز می‌یابد. پزشک بافت مرده را با استفاده از روش‌های مختلف برمی‌دارد تا ساز و کار التیام‌بخشی طبیعی بدن بتواند زخم باقی مانده را التیام بدهد.
تزریق پی آر پی
پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) یکی از مفیدترین ترکیباتی است که برای طیف گسترده‌ای از عارضه‌های مختلف کاربرد دارد. وقتی PRP در زخم تزریق میشود، مانند یک عامل تقویتی عمل می‌کند و فرایند جوش خوردن زخم را تسریع می‌کند.
محبوبیت پلاسمای غنی از پلاکت (پی آر پی) به دلیل قابلیتش برای تحریک و تسریع فرایند جوش خوردن زخم در حال افزایش است. سیتوکین‌ها و فاکتورهای رشد تشکیل‌دهنده PRP، نقش مهمی در جوش خوردن زخم دارند.
مشکلات احتمالی زخم بخیه شده
بخیه زدن عمل استاندارد و ساده‌ای است، با این حال زخم همواره با خطراتی همراه است. پوست از بدن در برابر عفونت محافظت می‌کند. ممکن است بریدگی‌ها یا پارگی‌ها پیش از مراجعه به پزشک، یا حتی پس از آن در صورت به خوبی تمیز نکردن یا جوش نخوردن زخم، عفونت کند. اگر نگران عفونت کردن زخم باشید یا دست‌تان بریده باشد، پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
ممکن است جای زخم پس از بخیه زدن باقی بماند یا حرکت پوست دور زخم محدود شود. این وضعیت ناراحت کننده است و بیمار حس می‌کند که پوستش کشیده میشود.
به جای زخم برآمده یا گوشت اضافه اسکار کلوئیدی می‌گویند. اسکار کلوئیدی ناراحت کننده و همراه با خارش است و ظاهر نازیبایی نیز دارد.
در صورت وجود بخیه‌های داخلی احتمال بروز خطرهای دیگری نیز مطرح میشود. بافت‌ها گاهی اوقات بدون آن‌که به درستی به هم جوش بخورند، از هم جدا می‌شوند. ممکن است این مشکل تشخیص داده نشود و به عوارضی مانند فتق دامن بزند.
چه زمانی به سرعت به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده علائم زیر فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- سرخ شدن ناحیه زخم، درد یا وجود چرک زردرنگ اطراف زخم: این عوارض نشان‌دهنده عفونت است.
- خونریزی ناحیه آسیب دیده که پس از ده دقیقه فشار مستقیم بند نیاید.
- گزگز یا بی‌حسی جدید دور زخم یا ناحیه‌ای فراتر از آن
- تب 38.3 درجه سانتی‌گراد یا بالاتر
- احساس درد در ناحیه آسیب دیده که حتی پس از مصرف مسکن هم آرام نمی‌شود.
- باز شدن زخم
- باز شدن یا جدا شدن زودتر از موعد بخیه یا استیپل (بخیه‌های منگنه‌ای)
جمع بندی
پزشکان زخم را با بخیه می‌بندند تا زخم به درستی جوش بخورد. برای این که از به خوبی جوش خوردن زخم، کاهش خطر عفونت و باقی نماندن جای زخم مطمئن شوید، بهترین کار این است که برای کشیدن بخیه به پزشک مراجعه کنید.
بخیه‌های زخم به سرعت کشیده نمی‌شود، زمان کشیدن بخیه متغیر است و به عامل‌های متعددی بستگی دارد. مراقبت صحیح از زخم بخیه زده شده برای پیشگیری از بروز عوارض و سریع‌تر جوش خوردن زخم ضروری است.
پرسش‌های پرتکرار
پس از بخیه زدن زخم چه کارهایی را نباید انجام بدهم؟
بخیهها را اصلاً نخارانید، هر چند بخیهها محکماند، اما خاراندن ممکن است به آنها آسیب بزند. در ورزشهای تماسی مانند فوتبال یا هاکی شرکت نکنید، تا زخمتان در بهترین شرایط جوش بخورد. همچنین تا زمان جوش نخوردن زخم و نکشیدن بخیهها نباید شنا کنید.
چقدر طول میکشد تا زخم بخیه خورده جوش بخورد؟
زخم بهطور طبیعی ظرف یکی دو هفته خوب میشود، البته جوش خوردن بعضی زخمها چند ماه طول میکشد.
از کجا بفهمم که بخیهها به خوبی در حال جوش خوردن است؟
- رویه بستن زخم: زخم‌های بریدگی و سوراخ‌شدگی عموماً سه مرحله دارند: خونریزی، لخته شدن و تشکیل رویه یا دلمه
- ورم: ورم نشان می‌دهد که سیستم ایمنی بدن در حال ترمیم زخم است.
- رشد بافت
- باقی ماندن جای زخم
بخیهها هنگام جوش خوردن زخم درد بیشتری را ایجاد میکنند؟
ممکن است درد شدید، ناگهانی و تیرکشندهای را در ناحیه زخم احساس کنید. این درد نشان دهنده بازگشت حس به عصبهاست. شدت و تناوب این حس باید به تدریج کمتر شود، اما اگر درد باعث نگرانیتان شد، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
شستشوی روزانه بخیهها ضروری است؟
ناحیه زخم را به مدت 24 تا 48 ساعت پس از بخیه زدن خشک و تمیز نگه دارید. سپس دور ناحیه زخم را یک یا دو بار در روز به آرامی با آب سرد و صابون بشویید. سعی کنید تا حد امکان به بخیهها نزدیک شوید و نزدیک‌ترین نقاط ممکن به بخیهها را تمیز کنید.
بخیه جوش خورده چه شکلی است؟
زخم جوشخورده معمولاً صورتی است و لبههای زخم به هم آمده است. زخم جوش خورده نباید دردناک باشد و نباید خون یا مایع از آن ترشح کند.
