ابتلا به دیابت احتمال ایجاد انواع زخم‌ها، از جمله زخم باز و زخم‌های مزمن را در شما بالا می‌برد. به احتمال زیاد زخم در پاها، ساق‌ها و رانها (زخم پای دیابتی) ایجاد گردد، اما می‌توانند در هر جایی، مثلاً دستها و انگشتان نیز ایجاد شوند.
انواع زخم دیابتی دست
هنگامی که دیابت روی پوست اثر بگذارد، اغلب نشانه سطح قند خون بالا در مدت زمان زیادی است. برخی تغییرات پوستی می‌توانند حتی قبل از تشخیص دیابت ایجاد شوند. دیگر موارد می‌توانند نشانه این باشند که درمان دیابت شما نیاز به تنظیم شدن دارد. در هر صورت باید به پزشک مراجعه کنید تا برای دیابت تحت نظر باشید یا در مورد تنظیم درمان خود مشورت کنید. پزشک میتواند به شما در پیشگیری از بروز عوارض جدی پوست و دست کمک کند. دلایل زیادی وجود دارند که ممکن است منجر به ایجاد زخم‌های دیابتی دست شوند. ما در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
زخم دیابتی دست بر اثر سیاه دانه آکانتوزیس
این بیماری پوستی باعث ایجاد لکه‌ها یا نوارهای مخملی تیره می‌شود که میتواند در چروک‌های طبیعی بدن مانند زیر بغل، گردن و کشاله ران ظاهر شوند. اما گاهی این لکه‌ها ممکن است روی دستها و آرنج‌ها ایجاد گردند و در نهایت به زخم تبدیل شوند.
دلایل ایجاد سیاه دانه آکانتوزیس
سیاه دانه آکانتوزیس به علت مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود و میتواند نشانه‌ای از پیش دیابت یا دیابت نوع دو باشد. این موارد در افراد مبتلا به چاقی مفرط مرسوم است.
درمان سیاه دانه آکانتوزیس
برخی پمادها می‌توانند به بهتر شدن لکه‌ها کمک کنند، اما موثرترین درمان از بین بردن ریشه، مثلاً مبارزه با چاقی مفرط یا مقاومت به انسولین، است. تغییر سبک زندگی مثلاً فعال بودن از نظر جسمانی و داشتن وزن سالم میتواند به معکوس کردن مقاومت به انسولین کمک کند.
زخم دیابتی دست بر اثر نکروبیوز لیپوئیدیکا
نکروبیوز لیپوئیدیکا بیماری نادر است، بیماری نادر و مزمن گرانولوماتوز پوست اغلب در ارتباط با دیابت می‌باشد. درگیری پوست معمولاً به صورت کورک‌ها، پلاک‌ها یا برآمدگی‌های قرمز-قهوه‌ای یا بنفش شروع میگردد و به سرعت پیشروی کرده و به پلاک‌های زرد-قهوه‌ای، آتروفیک و تلانژکتاتیک تبدیل می‌گردند. علاوه بر بخش تحتانی پاها، دستها نیز می‌توانند درگیر شوند. این زخم عارضه‌ای شایع در 10 تا 20 درصد بیماران است.
دلایل ایجاد نکروبیوز لیپوئیدیکا
دلیل نکروبیوز لیپوئیدیکا کاملاً مشخص نیست، اما احتمال ابتلای بانوان نسبت به آقایان بسیار بیشتر است. معمولاً زمانی ایجاد می‌شوند که تغییر در کلاژن (پروتئین‌های شبه رشته‌ای در بدن) و چربی زیر سطح پوست ایجاد گردد.
درمان نکروبیوز لیپوئیدیکا
درمان نکروبیوز لیپوئیدیکا ممکن است سخت باشد. کنترل قند خون علائم را بهتر نمی‌کند.
درمان ممکن است به صورت‌های زیر باشد:
- پمادهای کورتیکو استروئیدی
- کورتیکواستروئیدهای تزریقی
- داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند.
- داروهای ضد التهابی
- داروهایی که جریان خون را بهبود می‌بخشند.
- اکسیژن درمانی هایپرباریک (Hyperbaric) ممکن است برای افزایش مقدار اکسیژن خون به منظور تقویت ترمیم زخم‌ها استفاده شود.
- فتوتراپی، روشی پزشکی که در آن پوست به دقت در معرض نور فرابنفش قرار می‌گیرد.
- لیزر درمانی
در موارد حاد، ضایعه پوستی ممکن است توسط جراحی برداشته شود و سپس از پوست بخش‌های دیگر بدن به محل تحت درمان پیوند گردد.
زخم بر اثر بولوز دیابتی یا تاول دیابتی
تاول‌های دیابتی اغلب در افرادی که دیابت خود را به درستی و برای چندین سال کنترل نکرده‌اند ایجاد می‌شود. با این حال، برخی ممکن است متوجه شوند که تاول‌ها اولین علامتی هستند که به علت دیابت یا حتی پیش دیابت ایجاد می‌شوند.
تاول‌ها معمولاً برجستگی‌های شفاف هستند که اغلب روی بازوها، دستها، انگشتان و همچنین پاها، رانها و انگشتان پا ایجاد می‌شوند. ممکن است به صورت‌های زیر باشند:
- داشتن شکل نامرتب
- تا حدود 15 سانتی متر عرض داشته باشند.
- خوشه‌ای هستند یا کمتر به صورت تکی ایجاد می‌شوند.
- با مایعی شفاف پر شده‌اند.
- باعث ایجاد حس خارش شوند.
پوست اطراف تاول‌های دیابتی معمولاً سالم به نظر می‌رسند. اگر پوست قرمز یا متورم است، بیمار باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند.
دلایل ایجاد تاول دیابتی
علت دقیق تاول‌های دیابتی مشخص نیست، اما چندین عامل ممکن است نقش مهمی در ایجاد آنها داشته باشند.
ایجاد تاول‌ها ممکن است در نتیجه موارد زیر باشند:
- کفش‌هایی که مناسب نیستند
- کاهش گردش خون
- عفونت قارچی کاندیدا آلبیکانس
- دیگر صدمات در پاها و دستها
تحقیقی بیان می‌کند که تاول‌های دیابتی در 0.5 تا 2 درصد از مبتلایان ایجاد می‌شود.
اما در برخی مبتلایان به دیابت، احتمال ایجاد تاول‌ها بیش از دیگران است:
- افرادی که سطح قند خون خود را به درستی کنترل نمی‌کنند.
- مبتلایان به نوروپاتی دیابتی، نوعی آسیب عصبی که به علت قند خون بالای طولانی مدت ایجاد می‌شود.
- مبتلایان به بیماری عروق محیطی
- افرادی که به نور فرابنفش (UV) حساسیت دارند.
- در آقایان، احتمال ابتلا به تاول دیابتی دو برابر بیشتر از بانوان است.
درمان تاول دیابتی
بر اساس یک تحقیق، تاول‌های دیابتی اغلب بدون درمان در عرض 2 تا 5 هفته بهبود می‌یابند. بنابراین در درمان تاول‌های دیابتی معمولاً روی پیشگیری از عفونت تمرکز می‌شود. یکی از راه‌های اولیه پیشگیری از عفونت، پرهیز از تخلیه یا پاره کردن تاول‌ها است.
اگر تاول‌های دیابتی بزرگ، مقاوم، دردناک یا ملتهب هستند، بیمار باید آنها را درمان کند.
- کمپرس سالین: این روش میتواند به رفع خارش و آزردگی کمک کند.
- پانسمان کردن: این کار ممکن است از ترکیدن یا خراش برداشتن تاول و پوست اطراف آن محافظت کند.
- تخلیه: در طی این درمان، پزشک تاول را تخلیه کرده، بخش فوقانی تاول را دست نخورده میگذارد تا احتمال عفونت کم شود.
- آنتی بیوتیک‌های موضعی و استروئیدها: این روش ممکن است در موارد حاد مفید باشد، اما آخرین راه حل بوده و برای اکثر موارد تاول‌های دیابتی ضروری نیست.
علاوه بر کاهش احتمال عفونت، توصیه می‌شود به پزشک یا متخصص پوست مراجعه کرده تا بیماری‌های جدی‌تر پوستی که می‌توانند در مبتلایان به دیابت ایجاد شوند را بررسی کنند. در برخی موارد، پزشک ممکن است از تاول بیوپسی (نمونه برداری) انجام دهد.
زخم دیابتی دست بر اثر زانتوماتوز فوران کننده
این بیماری باعث ایجاد برجستگی‌های زرد-قرمز کوچک در پشت دستها، پاها، بازوها، رانها و باسن می‌شود. این موارد ممکن است دردناک یا خارش دار بوده باعث ایجاد زخم دیابتی گردند.
دلایل ایجاد زانتوماتوز فوران کننده
این بیماری نادر است. به علت سطح بالای کلسترول و تری گلیسیرید (چربی خون) ایجاد می‌شود.
درمان زانتوماتوز فوران کننده
بهترین درمان کنترل کردن چربی خون است. پزشک ممکن است داروهایی برای کمک به پایین آوردن کلسترول تجویز کند. در مورد بررسی کلسترول خود با پزشک مشورت کنید تا اقدامات لازم برای پیشگیری از بالا رفتن آن را انجام دهید.
زخم دیابتی دست بر اثر اسکلروز انگشتی
این بیماری با پوست براق، ضخیم و سفت انگشتان دست شروع می‌َشود و میتواند باعث شود مفاصل انگشتان سفت شده و به سختی حرکت کنند. اگر سطح قند خون بالا بماند، اسکلروز انگشتی میتواند باعث سفتی، ضخیم شدن و ورم پوست گشته و در بدن پخش شود.
دلایل ایجاد اسکلروز انگشتی
این بیماری در بین مبتلایان به دیابت نوع 1 که سطح قند خون بالایی دارند، مرسوم‌تر است.
درمان اسکلروز انگشتی
تنها درمان اسکلروز انگشتی پایین آوردن سطح قند خون است. شاید فیزیوتراپی به بهبود دامنه حرکتی مفاصل آسیب دیده کمک کند.
زخم دیابتی دست بر اثر عفونت باکتریایی
عفونت باکتریایی باعث می‌شود بافت (سلول‌هایی که اندام‌ها و دیگر بخش‌های بدن را تشکیل می‌دهند) ملتهب، گرم، متورم، قرمز و دردناک شوند. عفونت‌های رایج باکتریایی شامل عفونت‌های پلک‌ها، فولیکول‌های مو و ناخن‌ها می‌شوند.
دلایل ایجاد عفونت باکتریایی
هر شخصی ممکن است به عفونت باکتریایی مبتلا شود، اما مبتلایان به دیابت بیش از افراد سالم در معرض ابتلا به آن هستند. باکتری‌ها زمانی رشد می‌کنند که گلوکز (قند) بسیار زیادی در بدن وجود داشته باشد. یک نوع رایج باکتری‌ها که مسئول عفونت‌های باکتریایی در مبتلایان به دیابت است استافیلوکوکوس نام دارد.
درمان عفونت باکتریایی
عفونت باکتریایی را معمولاً می‌توان با آنتی بیوتیک درمان کرد. پایین نگه داشتن سطح قند خون، میتواند به پیشگیری از بروز عفونت کمک کند. خوردن غذای سالم، داشتن فعالیت جسمانی و مصرف دارو بر اساس دستورالعمل میتواند به کنترل قند خون کمک کند.
زخم دیابتی دست بر اثر خشکی و خارش پوست
این بیماری پوستی، حتی در افرادی که دیابت ندارند، رایج است. اما بروز خشکی پوست و خارش به علت گردش خون ضعیف است که اگر مبتلا به دیابت باشید، احتمال بروز آن بیشتر است.
عوامل ایجاد خشکی و خارش پوست
قند خون بسیار بالا میتواند باعث شود که بدن مایع را از سلول‌ها بکشد تا ادرار کافی برای از بین بردن قند اضافی ایجاد کند. این امر میتواند پوست را خشک کند.
درمان خشکی و خارش پوست
باید سطح قند خون خود را بررسی کنید و تا حد امکان آن را در سطح متعادل نگه دارید. اگر زمان دوش گرفتن را کم کنید، از صابون ملایم و لوسین بعد از حمام استفاده کنید نیز موثر است. ورزش یکی از بهترین راه‌ها برای بهبود گردش خون است و مزایای دیگری برای سلامتی نیز دارد.
زخم دست دیابتی بر اثر درموپاتی دیابتی
درموپاتی دیابتی (اغلب به نام لکه‌های ساق پا معروفند) بیماری نسبتاً رایج پوستی است که روی مبتلایان به دیابت، مخصوصاً نوع 1 و 2 اثر میگذارد.
لکه‌ها بی‌ضرر هستند و خارش، ترشح مایع یا درد ندارند. درموپاتی مرتبط با دیابت اغلب روی هر دو پا (ساق پا) ایجاد می‌شوند، اما ممکن است روی یک پا بیشتر از دیگری باشند. این بیماری میتواند روی بخش‌های دیگر بدن، مانند رانها و دستها نیز ایجاد گردد.
دلایل ایجاد درموپاتی دیابتی
دیابت میتواند باعث تغییر در رگ‌های خونی کوچک شده و خونرسانی به پوست را کاهش دهد.
درمان درموپاتی دیابتی
این بیماری بی ضرر است و نیاز به درمان ندارد. اگر در مورد لکه‌ها نگران هستید، با پزشک خود مشورت کنید.
دیگر روش‌های درمان زخم دست دیابتی
اگرچه درمان زخم‌های دست دیابتی متفاوت است، اما امروزه برخی از بهترین روش‌ها به صورت زیر هستند:
درمان زخم دست دیابتی با لیزر
لیزر تراپی برای درمان زخم دیابتی میتواند به کار رود. این روش درمانی با نام لیزر سرد، لیزر درمانی سطح پایین یا فتو بیو مدولیشن شناخته می‌شود. در این روش سلول‌ها یا بافت‌ها در معرض نور سرخ شدت پایین و نزدیک نور فرو سرخ قرار می گیرند که از لیزرها یا دیودهای نورگسیل (LEDs) منتشر می‌شوند. لیزر درمانی روشی غیر تهاجمی و غیر سمی، بدون اثرات نامطلوب یا اختلالات دارویی می‌باشد.
وکیوم‌تراپی یا درمان زخم با فشار منفی
درمان فشار منفی زخم (NPWT) روشی برای تخلیه مایع و عفونت از زخم به منظور کمک به درمان آن است. پانسمان خاصی روی زخم را کامل پوشانده و به آرامی پمپ تخلیه وصل میگردد.
درمان زخم دست دیابتی با جراحی
انواع مختلف جراحی‌ها برای درمان زخم دست دیابتی انجام می‌شود:
- دبریدمان: این درمان برای برداشتن پوست و بافت مرده یا عفونی از روی زخم پا استفاده می‌شود. این امر به پزشک اجازه می‌دهد آسیب به بافت نرم را بررسی کرده و برای درمان آن برنامه ریزی کند. برای انجام این روش، پزشک از وسیله‌ای تیز، مانند اسکالپل، برای برداشتن بافت درون و اطراف زخم استفاده می‌کند. سپس زخم را با محلول ضدعفونی کننده می‌شوید.
- جراحی عروق: اگر نتایج آزمایشات نشان دهند که جریان ضعیف خونی که به علت بیماری عروقی اندام تحتانی است، از ترمیم کامل زخم پا پیشگیری می‌کند، ممکن است جراحی عروق در یک یا دو جلسه درمانی به منظور افزایش جریان خون انجام شود.
مراقبت‌های خانگی زخم دیابتی دست
اگر زخم ایجاد شود یا متوجه تغییری در پوست شوید ولی مطمئن نباشید، باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. به هر حال، ممکن است برخی دستورالعمل‌های زیر توصیه گردد:
شستشوی روزانه‌ی زخم دیابتی دست
از صابون و آب استفاده کنید، مگر اینکه پزشک تمیز کننده دیگری را توصیه کند. از هیدروژن پراکسید استفاده نکنید یا زخم را در آب خیس نکنید، زیرا این کار میتواند بهبودی را کاهش داده و ممکن است احتمال عفونت را افزایش دهد.
پانسمان و پوشاندن زخم دیابتی دست
بسته به محل زخم شما، پزشک ممکن است مراحل خاصی از پانسمان کردن را به شما توصیه کند. ممکن است بگویند که باید زخم در معرض هوا قرار گیرد، متخصصین در حال حاضر متوجه شده‌اند که پوشاندن زخم در حقیقت احتمال عفونت را افزایش داده و بهبودی را کند می‌کند.
محافظت زخم در برابر فشار
این امر ممکن است به معنی نیاز به استفاده از عصا، کفش خاص، بریس یا دیگر وسایل باشد. کاهش فشار و تحریک به بهبودی سریعتر زخم کمک می‌کند.
استفاده از داروهای موضعی
درمان موضعی یعنی داروی روی پوست قرار می‌گیرد. این دارو میتواند سالین، فاکتورهای رشد و یا پوست جایگزین باشد.
انواع پانسمان‌های تخصصی زخم دست دیابتی
پانسمان‌های متفاوتی برای زخم دست دیابتی طراحی شده است. در اینجا مواردی که بیشتر استفاده می‌شوند بیان میگردد.
پانسمان‌های هیدروکلوئید
پانسمان هیدروکلوئیدی، پانسمانی مات یا شفاف برای زخم‌ها است. پانسمان هیدروکلوئیدی زیست تخریب پذیر، قابل عبور هوا و چسبنده به پوست است، بنابراین هیچ نوارچسب جداگانه‌ای نیاز ندارد.
پانسمان‌های هیدروکلوئیدی برای درمان زخم‌های غیر عفونی استفاده می‌شوند. پانسمان‌ها ممکن است تحت نظر پزشک، حتی در جاهایی که عفونت بی‌هوازی وجود دارد نیز استفاده شوند. این نوع عفونت باید به درستی درمان شود.
پانسمان‌های هیدروژل
پانسمان هیدروژل زخم‌هایی که بسیار خشک هستند یا نیاز به کمک بیشتر برای ترمیم دارند را درمان می‌کند. هیدروژل همانند پانسمان زخمی عمل می‌کند که به صورت هدفمند به زخم رطوبت رسانی می‌کند. زمانی که رطوبت اضافی به زخم می‌رسد، میزان بهبودی آن افزایش می‌یابد.
برخی پانسمان‌های هیدروژلی شامل ژل سرد کننده اضافی است که در هنگام بهبود زخم، به بیمار آرامش می‌دهد. پانسمان‌های هیدروژلی برای انواع زخم‌ها با سایزهای مختلف مفید است و کاربرد آنها میتواند بسیار زیاد باشد.
پانسمان‌های فوم
پانسمان‌های فومی نرم و لطیف هستند و از فوم پلی یورتان ساخته شده‌اند. این پانسمان رطوبت ناحیه زخم را حفظ کرده و از زخم نیز در برابر باکتری‌های مضر محافظت می‌کند. طراحی پانسمان فومی برای اطمینان از نچسبیدن به ناحیه زخم طراحی شده است.
پانسمان‌های فومی را می‌توان به شکل چسب دار یا بدون چسب تهیه کرد. با استفاده از خاصیت حفظ رطوبت زخم، پانسمان‌های فومی می‌توانند ترمیم ناحیه زخم را تسریع کنند. این نوع پانسمان‌ها برای زخم‌های بستر و دیابتی استفاده می‌شوند.
پانسمان‌های فیلم
پانسمان‌های فیلمی شفاف، فیلم‌های نازک تهیه شده از غشای پلیمری هستند. این پانسمان‌های فیلمی در ضخامت‌های متنوعی وجود داشته و در یک سمت خود چسبنده هستند.
عملکرد اصلی پانسمان‌های فیلمی شفاف امکان دیدن و بررسی زخم بدون قرار دادن آن در معرض چیزی است. به‌علاوه، این نوع پانسمان‌های زخم جراحی از ورود مایعات، آب و باکتری‌های مخرب جلوگیری می‌کنند.
روش‌های پیشگیری از زخم دست دیابتی
تشخیص و درمان زودهنگام زخم‌ها مهمترین کاری است که می‌توانید برای پیشگیری از جدی شدن زخم های جزئی انجام دهید. اما کارهای دیگری نیز وجود دارند که می‌توانید برای کمک به فرایندهای ترمیم بدن انجام داده و حتی احتمال ایجاد زخم را نیز کاهش دهید.
- قند خون را کنترل کنید: اگر مبتلا به دیابت هستید، می‌دانید که کنترل قند خون برای بسیاری از جنبه‌های سلامتی شما مهم است و بهبود زخم نیز از این قاعده مستثنی نیست. خوردن پروتئین میتواند به ترمیم سریعتر زخم کمک کند. اگر رژیم غذایی شما پروتئین کافی ندارد، بدن ممکن است زمان زیادی را صرف ایجاد بافت جدید کند و احتمال اینکه زخم‌ها ملتهب و عفونی شوند نیز بیشتر است.
- پروتئین مصرفی را افزایش داده و رژیم غذایی سالم داشته باشید: رژیم غذایی مرسوم توصیه شده برای مبتلایان به دیابت استفاده کمتر از کربوهیدرات و بیشتر از پروتئین است. زیرا اگر غذاهایی با قند کمتر بخورید و سطح گلیسمی خود را پایین نگه دارید، کنترل سطح قند خون بسیار آسانتر میگردد.
- فعال باشید: اجازه ندهید که ترس از ایجاد زخم مانع ورزش کردن شما شود. تحرک داشتن برای کنترل دیابت مهم است. ورزش منظم میزان استفاده بدن از انسولین را بهتر می‌کند. بنابراین می‌توانید مقدار کمتری انسولین مصرف کرده و احتمال بیشتری برای کنترل سطح قند خون وجود دارد.
- سیگار نکشید: اگر مبتلا به دیابت هستید، سیگار کشیدن احتمال ایجاد عوارضی که میتواند منجر به زخم‌های دیابتی مزمن شوند را افزایش می‌دهد.
سوالات پرتکرار
آیا دیابت نوع دو نیز روی دست تاثیر میگذارد؟
آسیب عصبی میتواند روی دستها، پاها، رانها و بازوها اثر بگذارد. قند خون بالا میتواند منجر به آسیب عصبی به نام نوروپاتی دیابتی گردد.
چه پمادی برای درمان زخم دست دیابتی بهتر است؟
زینک باسیتراسین پمادی است که در مراحل اولیه زخم دست دیابتی موثر است. این پماد یک آنتی بیوتیک موضعی است که از رشد باکتری‌ها در بریدگی‌ها، خراش‌ها و صدمات جلوگیری کرده و در نتیجه از عفونی شدن زخم‌ها و تبدیل شدن آنها به زخم دست دیابتی پیشگیری می‌کند.
چه چیزی میتواند زخم دست دیابتی را زودتر ترمیم کند؟
توصیه غذایی مرسوم برای مبتلایان به دیابت دریافت کربوهیدراتهای کمتر و پروتئین بیشتر است. زیرا اگر غذای با قند کمتر و سطح گلیسمی پایینتر بخورید، کنترل سطح خون بسیار راحتتر میگردد. خوردن پروتئین بیشتر مزیت دیگری نیز دارد، به زخم‌ها کمک می‌کند تا زودتر ترمیم شوند.
آیا زخم دست دیابتی باید پوشانده شود؟
طبق توصیه پزشک، برای مراقبت مناسب از زخم، آن را با سالین (آب نمک پزشکی) تمیز کرده و یک بار در روز، از ژل موضعی یا پماد آنتی بیوتیک استفاده کنید. بعد از انجام این موارد، زخم را با پانسمان گاز تمیز بپوشانید.
چگونه متوجه می‌شوید زخم در حال درمان است یا عفونی شده؟
در زیر علائم عفونت زخم بیان شده‌اند:
- ورم و قرمزی
- حساسیت به لمس یا درد مخصوصاً اگر بدتر یا منتشر گردد.
- زخمی که هنگام تماس گرم است.
- ترشح چرک یا مایع از زخم
- تیرگی پوست در لبه‌های زخم
- زخم بد بو
آیا سیگار کشیدن برای زخم دست دیابتی خطرناک است؟
اثرات سیگار کشیدن در ترمیم زخم در هر مرحله از ترمیم آن دیده می‌شود و باعث بدتر شدن ترمیم ناقص زخم در بیماران مبتلا به دیابت میگردد.
در هنگام داشتن زخم چه چیزی نباید خورد؟
زمانی که زخم باز دارید باید از مصرف برخی غذاها پرهیز کنید: مثلاً قند و غذاهایی که غنی از قند هستند. قند روی کلاژن قرار گرفته روی سطح اپی‌درم تاثیر میگذارد. استفاده از قند، فرایندهایی را، مخصوصاً در فیبروبلاست و فاز ترمیم زخم‌های باز، آهسته کرده و ترمیم زخم زمان بیشتری نیاز دارد.
