زایمان سزارین در سال‌های گذشته بسیار محبوب شده است، اما مشکل این است که جای زخم سزارین برای بسیاری از خانم‌ها ناخوشایند است. بسیاری از بانوان فشاری اجتماعی را برای برگرداندن بدن‌شان به شکل قبل از بارداری یا حتی بهتر کردن اندام‌شان احساس می‌کنند. بسیاری از مادران از تغییر نظر دیگران نسبت به خود می‌ترسند. هرچند اسکار زخم سزارین اثر ناخوشایندی بر ظاهر کلی دارد، خوشبختانه روش‌های بسیاری برای از بین بردن جای بخیه سزارین وجود دارد. به کمک روش‌هایی مانند استفاده از پماد و لوسیون، تزریق استروئید یا PRP، درمان با لیزر فرکشنال CO2 و کربوکسی تراپی می‌توانید اسکار زشت و ناخوشایند زخم سزارین را کمرنگ‌تر کنید.
انواع برش‌های سزارین
پزشک دو برش را در عمل سزارین روی بدن مادر ایجاد میکند. برش اول روی پوست پایین شکم، تقریباً یک یا دو اینچ بالاتر از خط موی ناحیه شرمگاهی زده می‌شود. جراح برش دوم را داخل رحم ایجاد میکند تا به نوزاد دسترسی پیدا کند و نوزاد را به دنیا بیاورد.
نوع برش ایجادشده روی شکم ممکن است مانند برش رحم نباشد.
برش روی شکم افقی یا عمودی است:
- افقی: امروزه در 95% سزارین‌ها از برش عرضی پایین یا «برش بیکینی» استفاده می‌شود.
- عمودی: برش عمودی که به برش «کلاسیک» سزارین نیز معروف است، از بالا به پایین روی وسط رحم زده می‌شود. برش عمودی در گذشته رایج بود، اما امروزه جراحان این برش را فقط در موارد خاص به کار می‌برند.
اندازه برش‌های سزارین چقدر است؟
اسکار بخیه سزارین بسیار کوچک است. سر نوزاد در اکثر موارد از درون برشی 10 تا 15 سانتی رد می‌شود که دقیقاً زیر خط موی شرمگاهی زده می‌شود. جراح عضلات شکم را نمی‌برد، فقط آنها را کنار می‌زند و برشی افقی را نیز داخل رحم ایجاد میکند. البته ناگفته نماند که پزشکان در موارد نادر برشی عمودی را از زیر ناف مادر تا استخوان شرمگاهی ایجاد می‌کنند؛ اسکار زخم سزارین در این حالت بزرگ‌تر است. هرچه اسکار زخم سزارین کوچک‌تر باشد، طبعاً فرایند التیام نیز راحت‌تر است.
انواع اسکارهای سزارین
هرچند اسکار زخم سزارین برخی بانوان بهبود پیدا میکند و به تدریج محو می‌شود، اما تعدادی از مادران با جای زخم‌های مقاوم‌تری روبه‌رو می‌شوند.
اسکار کلوئیدی
اسکار کلوئیدی فراتر از محدوده بافت همبند جای زخم رشد میکند و در نتیجه برآمدگی آشکاری دور اسکار بخیه سزارین ایجاد می‌شود. الگوی رشد کلاژن، مقصر اصلی گوشت اضافه آوردن زخم و تشکیل شدن اسکار کلوئیدی سزارین است. اگرچه بافت همبند جای زخم از همان نوع کلاژن موجود در پوست معمولی تشکیل می‌شود، هم‌ترازی فیبرهای کلاژن در الگوی سازمان‌دهی بافت متفاوت است.
اسکار هیپرتروفیک سزارین
اسکار هیپرتروفیک بخیه سزارین ضخیم و سفت است، اما از لبه‌های خط اسکار اولیه بیرون نمی‌زند. اسکار هیپرتروفیک برآمده‌تر از اسکار معمولی است. استفاده از نوارها یا ورقه‌های سیلیکونی به درمان اسکار زخم سزارین هیپرتروفیک کمک میکند.
درمان اسکار زخم سزارین
اسکار بخیه سزارین به مرور زمان محو می‌شود و بسیار کمتر جلب توجه میکند. در این بین برخی بانوان به دنبال راهی می‌گردند تا میزان آشکار بودن اسکار زخم سزارین را کمتر کنند. برای مطلع شدن از درمان‌ها و راهکارهای ممکن برای به حداقل رساندن اسکار زخم سزارین با پزشک مشورت کنید. ما نیز چند روش برای درمان جای زخم سزارین را برای‌تان توضیح می‌دهیم.
تزریق استروئید
تزریق استروئید عمدتاً برای درمان اسکارهای تهاجمی، مانند اسکارهای کلوئیدی بزرگ کاربرد دارد. حتی می‌توان از استروئید در زمان ایجاد برش استفاده کرد تا جای زخم پس از جراحی کمتر شود. همچنین می‌توانید از پزشک معالج‌تان بخواهید که استروئید را بلافاصله پس از جراحی سزارین برای‌تان تزریق کند. تزریق استروئید درمانی ایمن و پایدار برای مدیریت اسکارهای کلوئیدی به شمار می‌آید.
تزریق PRP
پلاسمای سرشار از پلاکت (PRP) فراورده‌ای متشکل از پلاسمای انسانی غنی‌شده با پلاکت، فاکتورهای رشد و فیبرینوژن است که از خواص التیام بخشی و هموستاتیک (متوقف‌کننده خونریزی) برخوردار است. تزریق موضعی PRP اقدامی مؤثر و مناسب برای کاهش اسکار و فرورفتگی رحم به شمار می‌آید؛ به همین دلیل توصیه می‌شود که تزریق پی آر پی در برنامه متداول مراقبت از زخم سزارین گنجانده شود. (منبع)
درمان با لیزر CO2
لیزر فرکشنال CO2 نیز برای درمان اسکار جای زخم سزارین قدیمی کاربرد دارد.
بیماران از نتایج لیزردرمانی رضایت دارند، البته برخی بیماران باید چند جلسه لیزردرمانی تکمیلی نیز انجام بدهند.
کربوکسی تراپی
کربوکسی تراپی روشی کم‌تهاجمی برای درمان جای زخم سزارین است که از طریق تزریق زیرپوستی دی‌اکسید کربن انجام می‌شود. گاز دی‌اکسید کربن در چند تزریق کوچک زیر پوست وارد می‌شود تا بافت همبند جای زخم را از طریق افزایش ذخیره کلاژن و سازمان‌دهی مجدد کلاژن بهبود دهد. درباره مناسب بودن کربوکسی تراپی برای درمان جای زخم سزارین خود با پزشک معالج‌تان مشورت کنید.
دیگر روش‌های از بین بردن اسکار سزارین
ازآن‌جا که اسکار بخیه سزارین به مرور زمان بهتر می‌شود، پزشکان عموماً هیچ‌گونه عمل ترمیمی را به مدت شش تا دوازده ماه بعد از سزارین انجام نمی‌دهند. اگر بعد از این مدت همچنان دوست داشتید درمان‌های جراحی را برای از بین بردن جای زخم سزارین انجام بدهید، درباره مناسب بودن عمل‌های زیر با پزشک معالج‌تان مشورت کنید:
- عمل ترمیم جای زخم: جراح پوست دور اسکار زخم سزارین را کاملاً برمی‌دارد و زخم جدید را با دقت بخیه می‌زند تا اسکار نازک‌تری که کمتر جلب توجه میکند، باقی بماند.
- جراحی زیبایی شکم یا ابدومینوپلاستی (تامی تاک): اگر شکم‌تان پوست شل و اضافی داشته باشد، پزشک جراحی ابدومینوپلاستی را توصیه میکند. جراح در این عمل پوست و چربی اضافی، از جمله اسکار زخم سزارین، را برمی‌دارد و زخم ایجادشده را با دقت بخیه می‌زند. اگر اسکار بخیه سزارین‌تان کوچک باشد، ابدومینوپلاستی احتمالاً گزینه مناسبی نخواهد بود، چون جای زخم این عمل معمولاً بزرگ‌تر است.
- رادیوفرکوئنسی فرکشنال: رادیوفرکوئنسی فرکشنال یکی از جدیدترین روش‌های درمان اسکار زخم سزارین است که در آن از فرکانس رادیویی ایمن و غیرساینده برای القای کلاژن‌سازی و تحریک جریان لنفاوی زیر پوست استفاده می‌شود.
چگونه بعد از زایمان مانع از تشکیل اسکار سزارین شویم؟
بدن افراد مختلف با هم متفاوت است. جای زخمی که پس از آسیب‌دیدگی یا جراحی روی بدن برخی ایجاد می‌شود، بزرگ‌تر و آشکارتر است. زخم ظرف چند ماه بهبود می‌یابد و جای زخم نیز به تدریج ظرف چند سال به‌طور طبیعی محو می‌شود.
بعضی اسکارها به شکل خطوطی ظریف و نازک و بعضی پهن و برآمده است. اسکار روی پوست‌های تیره‌تر به صورت خطوط تیره یا کم‌رنگ دیده می‌شود؛ اما اسکار روی پوست‌های روشن‌تر به صورت خطوط قرمز یا کم‌رنگ به چشم میخورد. درهرحال اگر از زخم‌تان به خوبی مراقبت کنید، شانس‌تان برای این‌که بتوانید جای زخم را در حداقل اندازه ممکن نگه دارید، بیشتر می‌شود.
محل زخم را تمیز نگه دارید
دستورات جراح درباره مراقبت از زخم را حتماً به دقت رعایت کنید. عفونت نه تنها سلامتی‌تان را به خطر می‌اندازد، بلکه جای زخم را نیز بدتر میکند. ناحیه زخم را تمیز نگه دارید و دستورات پزشک درباره پانسمان زخم و مراقبت از بخیه‌ها را موبه‌مو رعایت کنید.
در دوران نقاهت می‌توانید دوش بگیرید و بدن‌تان را با صابون ملایم تمیز کنید، اما ناحیه زخم را نباید بسابید. همچنین می‌توانید از نمک‌های حمام حاوی نمک اپسوم برای شل کردن فیبرهای عضلات عمقی استفاده کنید.
مرطوب شدن زخم اشکالی ندارد، اما زخم تا چند روز پس از جراحی نباید در آب بماند، پس در وان دراز نکشید و به استخر نروید. اسکار زخم سزارین در این مدت احتمالاً کمی متورم و پف‌کرده است و ناحیه دورش نیز صورتی به نظر می‌رسد.
اگر از ابتدا به خوبی از زخم خود مراقبت کنید و آن را به دور از عفونت نگاه دارید، این شانس را به خودتان داده‌اید که بدون هیچ‌گونه مشکل و عارضه جدی مرحله اول بهبود زخم را پشت سر بگذارید. این مسئله به بر جای نماندن نیز کمک خواهد کرد.
به زخم خود فشار نیاورید
تحرک داشتن، خم شدن و چرخیدن به زخم فشار می‌آورد، فرایند التیام آن را آهسته‌تر میکند و باعث بدتر و بزرگ‌تر شدن اسکار بخیه سزارین می‌شود. پس به خودتان استراحت بدهید و برای برگشت به برنامه معمول روزمره عجله نکنید.
معمولاً از مادران خواسته می‌شود که تا دو هفته پس از جراحی هیچ چیزی را که سنگین‌تر از نوزادشان باشد، بلند نکنند تا فرایند التیام زخم مختل نشود.
موضع زخم را در معرض آفتاب قرار ندهید
نور خورشید پوست اطراف زخم را تیره‌تر یا روشن‌تر میکند و درنتیجه اسکار زخم سزارین آشکارتر می‌شود، پس سعی کنید که تا یک سال پس از سزارین از تماس مستقیم با نور خورشید دوری کنید و بعد از این مدت هم حتماً از ضدآفتاب استفاده کنید. استفاده از ضدآفتاب همواره فکر خوبی است و از تیره شدن اسکار بخیه سزارین به دلیل آسیب ناشی از تماس با اشعه UV جلوگیری میکند.
از گن‌های بعد از زایمان استفاده کنید
فشرده‌سازی به پایدار شدن بخش میانی شکم زخمی‌تان کمک میکند. التیام یافتن زخم‌ها و بخیه‌ها مرحله مهمی از دوران نقاهت سزارین است و اعمال فشار مداوم و ملایم نقش مهمی دارد. برای اعمال این فشار مؤثر می‌توانید گن بعد از زایمان بپوشید.
ناحیه سزارین خود را ماساژ دهید
ماساژ دادن ناحیه سزارین به آزادسازی بافت همبند جای زخم و افزایش توانایی حرکتی پایین شکم کمک میکند. ناحیه سزارین را روزی دو بار، هر بار به مدت حداقل 5 دقیقه ماساژ بدهید تا سریع‌تر به نتیجه برسید. برای آن‌که ماساژ اسکار زخم سزارین را هر چه محوتر کند و بافت همبند جای زخم را نرم و صاف کند، از کرم اسکار زخم سزارین یا روغن‌های اساسی مفید استفاده کنید، به‌علاوه این محصولات فرایند التیام را نیز تسهیل می‌کنند.
آب زیاد بنوشید و از مواد مغذی استفاده کنید
آب مورد نیاز بدن‌تان را بعد از جراحی سزارین تأمین کنید و تغذیه سالم داشته باشید. سالم نگه داشتن بدن بهترین راه برای هر چه سریع‌تر التیام یافتن زخم جراحی است. تغذیه سالم و غنی از ویتامین‌ها و مواد مغذی به بدن برای التیام دادن جای زخم کمک میکند. از مصرف مشروبات الکلی و کافئین و کشیدن سیگار پرهیز کنید، چون این مواد باعث کم‌آبی و از بین رفتن رطوبت پوست می‌شوند.
پانسمان‌های سیلیکونی، ژل و پماد سیلیکونی
دقیقاً مشخص نیست که ورقه‌های سیلیکونی چگونه باعث بهبود اسکار زخم سزارین می‌شوند، بااین‌حال نتایج چند پژوهش حکایت از آن دارد که ورقه‌های سیلیکونی به صاف و نرم شدن اسکار بخیه سزارین کمک می‌کنند، به‌خصوص اگر سابقه ایجاد اسکارهای کلوئیدی یا هیپرتروفیک را داشته باشید. استفاده از ورقه سیلیکونی را سه تا چهار هفته پس از سزارین و پس از مشورت با پزشک معالج‌تان شروع کنید. نتایج استفاده از سیلیکون ظرف یک ماه مشخص می‌شود، البته ممکن است برای درمان اسکارهای شدیدتر و تهاجمی‌تر لازم باشد که مدت بیشتری از سیلیکون استفاده کنید.
ژل و کرم سیلیکون نیز مانند ورقه سیلیکون عمل میکند و می‌توانید این محصولات را بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کنید. البته باز هم تأکید می‌کنیم که همیشه پیش از شروع هر درمان جدیدی برای از بین بردن اسکار بخیه سزارین با پزشک معالج‌تان مشورت کنید.
پزشکان این فرصت را دارند که درباره رویدادهای عادی و ظاهر سالم پس از زایمان با مادران صحبت کنند. برای از بین بردن افسانه‌هایی که درباره کمال و ایده‌آل‌گرایی وجود دارد، به تصاویر و روایت‌های بیشتری درباره بارداری، زایمان و دوران پس از زایمان نیاز داریم. با آگاهی‌بخشی بیشتر به بانوان به آنان کمک می‌کنیم که بدن‌شان را اصلاح کنند و تجربه‌های بهتری را برای خود رقم بزنند.
نتیجه‌گیری
فراموش نکنید که بدن‌تان کار خارق‌العاده‌ای را به سرانجام رسانده و نوزاد نازنینی را با تن دادن به یک جراحی مهم و بزرگ به دنیا آورده است. جای زخم سزارین مانند نشان افتخاری است که از بنیه، استقامت و قدرت‌تان حکایت دارد و باید از این بخش از بدن‌تان مراقبت کنید و مواظبش باشید. اگر نگرانی یا سؤالی درباره اسکار بخیه سزارین داشتید، حتماً از پزشک‌تان بپرسید. خوشبختانه روش‌های بسیاری برای درمان اسکار زخم سزارین وجود دارد که به کمک پزشک می‌توانید بهترین‌شان را انتخاب کنید.
پرسش‌های پرتکرار
چه مدت طول میکشد تا اسکار زخم سزارین کاملاً خوب شود؟
اسکار بخیه سزارین پس از تقریباً شش هفته التیام پیدا میکند. زخم در این مدت جوش میخورد و خط دو طرف زخم بههم میچسبد، درنتیجه وقتی فعالیتهای سنگین انجام میدهید، زخم باز نمیشود و مشکلی برای انسجام بافت پیش نمیآید.
پس از این مدت هرچند جای زخم یکپارچه‌ای ایجاد می‌شود که در اثر فعالیت آسیب نمی‌بیند، ممکن است رنگ مایل به قرمز یا بنفش اسکار زخم سزارین همچنان جلب توجه کند. نگران نباشید، این وضعیت کاملاً عادی است. رنگ جای زخم ظرف شش ماه به تدریج محو می‌شود و اسکار در نهایت به خط مایل به سفیدی تبدیل می‌شود که چندان به چشم نمیآید.
چرا اسکار زخم سزارینم می‌خارد؟
اگر جای زخم سزارین یا دور آن خارش داشت، نگران نشوید؛ چون خارش بخشی عادی از فرایند التیام زخم است. ممکن است رویش مجدد موهای ناحیه شرمگاهی که قبل از جراحی تراشیده شده است، علت خارش باشد. درهرحال زخم را نخارانید، چون این کار ممکن است باعث عفونت شود.
اسکار کلوئیدی زخم سزارین خودبهخود از بین میرود؟
بعید است که اسکار کلوئیدی خودبهخود از بین برود. اگر پس از جراحی سزارین به خوبی از زخم مراقبت کنید و این مراقبت استمرار داشته باشد، انتظار میرود که اسکار کلوئیدی پس از سزارین کمتر جلب توجه کند. اگرچه اکثر اسکارهای کلوئیدی بدون خطراند، اما اگر ظاهر، حس یا روند التیام اسکار کلوئیدی زخم سزارین نگران‌تان کرده است، بهترین کار این است که با پزشک معالج‌تان مشورت کنید.
اسکار بخیه سزارین را می‌توان با لیزر درمان کرد؟
لیزردرمانی جای زخم سزارین روش ایمنی است، البته به شرطی که زخم کاملاً التیام پیدا کرده باشد. به طور کامل خوب شدن جای زخم چند ماه طول میکشد.
چرا اسکار زخم سزارینم بی‌حس است؟
اکثر بانوان پس از سزارین مشکل بی‌حسی را تجربه می‌کنند. این بی‌حسی یک تا دو سال ادامه دارد تا کیفیت التیام‌بخشی جای زخم بهتر شود. ماساژ برای رفع بی‌حسی و از بین بردن درد یا ناراحتی مفید است و به بازگرداندن بافت‌های جابه‌جا شده به محل مناسب کمک میکند.
چرا اسکار زخم سزارینم درد میکند؟
جای زخم سزارین تا چند روز پس از جراحی به لمس حساس است و ممکن است دور بخیه‌های سزارین نیز درد کند. جای زخم قرمز و کمی متورم است و چسب یا بخیه‌های به‌کار برده شده برای بستن زخم نیز دیده می‌شود. پزشک دستورات لازم را برای مراقبت از زخم سزارین در خانه به شما می‌دهد. اما اگر مدتی سپری شد و همچنان در ناحیه زخم سزارین درد داشتید، ممکن است درد نشانه عفونت یا عوارض دیگر باشد. در این صورت بهتر است در اولین فرصت با پزشک تماس بگیرید.
باید از کرم‌های اسکار زخم سزارین استفاده کنم؟
ممکن است با شور و شوق برای از بین بردن اسکار زخم سزارین از کرم‌های ویتامین E یا کرم‌های بدون نسخه‌ای مانند کرم کره کاکائو استفاده کنید، اما حواس‌تان باشد که توقع‌تان از این محصولات را مدیریت کنید و انتظار غیرمنطقی نداشته باشید. کرم معجزه نمی‌کند و مطالعات علمی نشان می‌دهند که اثر و تغییر ناشی از استفاده از کرم‌های اسکار زخم سزارین چشمگیر نیست.
