مراقبت از زخم سوختگی بخش ضروری از درمان جراحات مربوط به سوختگی محسوب میشود و در روند بهبودی از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف مراقبت از زخم ناشی از سوختگی تسریع روند بهبود، جلوگیری از بروز عفونت، تسکین درد و کاهش احتمال ایجاد اسکار میباشد. نوع روش مراقبت از زخم به شدت و محل بروز سوختگی و همچنین سن و وضعیت کلی سلامتی شخص بستگی دارد. درمان می‌تواند شامل استفاده از پانسمان و داروهای موضعی و یا جراحی باشد. جهت استفاده از گزینه مناسب درمانی، مراجعه به پزشک دارای تخصص در مراقبت از زخم سوختگی الزامی است. در برخی از موارد، امکان دارد پرستاری و مراقبت از زخم سوختگی شامل درمان مداوم در یک دوره زمانی طولانی جهت کمک به بهبود کامل باشد. در این مقاله، اطلاعات کامل در ارتباط با چگونگی مراقبت از زخم سوختگی ارائه خواهد شد.
مراقبت‌های اولیه از زخم سوختگی
مراقبت‌های اولیه از زخم سوختگی شامل موارد زیر میباشد:
- ناحیه دچار سوختگی را برای مدت 10 تا 20 دقیقه و یا تا زمان تسکین درد زیر آب سرد بگیرید. این روش به کاهش ورم و رفع درد کمک می‌کند. از یخ استفاده نکنید چرا که می‌تواند سبب افزایش آسیب‌دیدگی پوست شود.
- در صورتی که لباس یا جواهرات نزدیک ناحیه آسیب‌دیده وجود دارند، جهت جلوگیری از بروز آسیب بیشتر، به آرامی آن‌ها را خارج کنید.
- ناحیه دچار سوختگی را با گاز استریل یا پارچه تمیز بپوشانید تا از بروز عفونت جلوگیری شود. از پارچه پرزدار یا گشاد به این منظور استفاده نکنید چرا که ممکن است به زخم بچسبند.
- در صورتی که زخم سوختگی شدید باشد، بخش وسیعی از بدن را فرا گرفته باشد و یا علائم عفونت مانند قرمزی، ورم یا چرک وجود دارند بایستی به پزشک مراجعه شود.
- می‌توان از برخی داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک جهت کاهش درد استفاده کرد. همچنین اشخاص می‌توانند از برخی از پمادها مانند سیلور سولفادیازین برای زخمهای جزئی استفاده کنند.
جهت درمان زخمهای سوختگی شدید بایستی فورا به اورژانس مراجعه شود.
چگونگی مراقبت از زخم سوختگی
روش‌های درمان زخم سوختگی شامل پاکسازی و دبریدمان و همچنین تعویض پانسمان زخم سوختگی به همراه استفاده از داروهای ضد میکروبی موضعی است. البته در ارتباط با این که کدام دارو یا پانسمان برای پوشش زخم سوختگی و به منظور جلوگیری یا کنترل عفونت مناسب‌تر میباشد، اتفاق نظری وجود ندارد.
انتخاب و استفاده از پانسمان و داروی موضعی مناسب به نوع و شدت زخم سوختگی، حالت و وضعیت زخم و سابقه وجود آلرژی در شخص بستگی دارد. به همین دلیل انتخاب روش مناسب درمان بایستی توسط پزشک متخصص زخم تعیین شود.
ارزیابی زخم سوختگی بر اساس رنگ، جداسازی اپیتلیال و انعقاد اسکار انجام میشود.
در مراقبت از زخمهای سوختگی اولین نکته بررسی دقیق زخم و بستر زخم است. پزشک متخصص زخم این بررسی‌ها را انجام خواهد داد.
مراقبت‌های عمومی از تمامی انواع سوختگی‌ها
مراقبت از زخمهای سوختگی بسیار حائز اهمیت است زیرا مراقبت صحیح باعث جلوگیری از عفونت، کاهش درد و پیشگیری از بروز اسکار خواهد شد.
- زخم سوختگی را هر روز با صابون ملایم و آب بشویید. از آب اکسیژنه یا الکل به این منظور استفاده نکنید چرا که می‌توانند سبب کاهش سرعت بهبود شوند.
- به آرامی پس از شستشو، محل سوختگی را خشک کنید.
- لایه نازکی از پماد آنتی‌بیوتیک بر روی زخم قرار دهید.
- میتوانید پانسمان غیر‌چسبنده بر روی زخم قرار دهید. پانسمان در انواع مختلفی موجود میباشد. جهت اطمینان از نحوه استفاده، برچسب محصول را مطالعه کنید.
- پانسمان را به تعداد مورد نیاز، تعویض کنید.
- از زخم در زمان بهبود محافظت کنید. در صورت تمایل به بیرون رفتن از منزل در هوای سرد یا آفتابی، روی زخم را بپوشانید.
- اگر زخم سوختگی بر روی دستان یا بازوهایتان قرار دارد، از لباس آستین‌بلند استفاده کنید.
- اگر زخم بر روی صورت شما قرار دارد، از کلاه استفاده کنید.
- اگر زخم بر روی پاهایتان قرار دارد، از جوراب و کفش استفاده کنید.
- از فشار آوردن بر روی تاول و تخلیه آن خودداری کنید چرا که می‌تواند سبب افزایش احتمال بروز عفونت شود. اگر تاول خودش باز شد، مایع داخل آن را با پارچه تمیز خشک کرده و پوست تاول را به حال خود رها کنید. این کار به محافظت از پوست جدید کمک می‌کند.
- از رژیم غذایی مناسب استفاده کنید. رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد پروتئین، ویتامین و مواد معدنی به تسریع روند بهبود زخم سوختگی کمک می‌کند.
- اگر در ناحیه سوختگی خارش وجود دارد، از خراشیدن این ناحیه خودداری کنید. به این منظور از داروهای ضد حساسیت بدون نیاز به نسخه استفاده کنید.
- در صورت بروز درد، میتوانید از داروهای مُسکن بدون نیاز به نسخه استفاده کنید.
اگر علائم زیر را مشاهده کردید، خود را به مرکز درمانی برسانید:
- تشدید درد
- وجود علائم عفونت مانند:
- افزایش درد، ورم، گرمی یا قرمزی نزدیک سوختگی
- رگه‌های قرمز در نزدیکی زخم
- ترشح چرک از زخم سوختگی
- وجود تب
مراقبت از زخم سوختگی درجه دو و درجه سه
برای مراقبت از زخمهای سوختگی‌های درجه دو و سه علاوه بر رعایت پروتکل‌های عمومی ذکر شده در بخش قبل بایستی برخی نکات دیگر را نیز رعایت نمایید. البته همواره توصیه ما این است که برای جلوگیری از انتشار عفونت، بهبود سریع‌تر و پانسمان اصولی زخمهای سوختگی درجه دو و سه حتما به مرکز درمانی یا کلینیک تخصصی زخم مراجعه نمایید.
برای جلوگیری از عفونت سوختگی‌های درجه 2 و 3 بایستی از محلول‌های شستشوی استریل مثل سرم سالین، کلر هگزیدین و یا محلول آب و صابون رقیق استفاده نمایید (توجه نمایید که شوینده‌ها غیر‌عطری باشند).
در صورتی که به کلینیک برای پانسمان زخم مراجعه کرده باشید پزشک از روش‌های تخصصی شستشوی زخم سوختگی و دبریدمان استفاده می‌کند و سپس از پمادهای ترمیم‌کننده، و یا پماد سیلور سولفادیازین یا انواع دیگر پمادهای سوختگی برای درمان زخم استفاده خواهد کرد.
سوختگی‌های درجه سه به رسیدگی فوری پزشکی و در برخی از موارد به پیوند پوست یا جایگزین پوست برای بهبود نیاز دارند. بنابراین جهت مراقبت از زخم سوختگی و تعویض پانسمان بایستی به متخصص زخم مراجعه شود.
درمان درد و خارش در ناحیه زخم سوختگی
داروهای تجویز شده را به طور دقیق طبق دستور پزشک مصرف کنید.
اگر پزشک داروهای مُسکن برای شما تجویز کرده است، داروها بایستی طبق دستور پزشک مصرف شوند.
در صورت عدم استفاده از داروهای تجویزی پزشک، از پزشک در ارتباط با امکان استفاده از داروهای بدون نیاز به نسخه کسب اطلاع کنید.
در صورت وجود خارش در ناحیه سوختگی، از خراشیدن این ناحیه خودداری کنید. به این منظور از داروهای ضد حساسیت بدون نیاز به نسخه استفاده کنید. برچسب روی دارو را به دقت مطالعه کنید.
اهداف مراقبت از سوختگی
اهداف مراقبت از سوختگی عبارت‌اند از:
- کاهش احتمال عفونت با از بین بردن منابع احتمالی آلودگی از سطح زخم.
- پاک کردن هر‌گونه داروی موضعی باقیمانده و ترشحات که از زمان تعویض آخرین پانسمان بر روی سطح زخم جمع شده است. این موارد می‌توانند سبب ایجاد محیط برای رشد میکروب شوند.
- رفع هر‌گونه مواد باقیمانده یا بافت سست و مرده از روی سطح زخم جهت کاهش خطر عفونت. وجود بافت مرده می‌تواند سبب کاهش سرعت بهبودی شود.
- فراهم کردن محیط پاکیزه برای دست‌یابی به نتیجه دقیق‌تر جهت کشت زخم یا نمونه‌برداری از بافت.
- آب‌رسانی به سطح زخم جهت کمک به حفظ و ماندگاری بافت و تسریع روند بهبود.
سوالات متداول
جهت شستشوی زخم سوختگی معمولا از چه محلول‌های استفاده میشود؟
- سالین استریل
- آب استریل
- آب مقطر
- آب آشامیدنی
- محلول‌های شستشوی زخم که در داروخانه‌ها موجود هستند.
محلول‌های فوق در واقع محلول‌هایی هستند که ضد میکروبی و سیتوتوکسیک نمی‌باشد و جزو محلول‌های بی‌اثر به شمار می‌روند.
آیا استحمام با وجود زخم سوختگی امکان‌پذیر است؟
بله. در صورت وجود پانسمان بر روی زخم، میتوانید پس از استحمام دوباره زخم را پانسمان کنید. شما بایستی از قرار دادن زخم در آب خودداری کنید.
آیا استفاده از آب لولهکشی برای شستشوی زخم سوختگی ایمن میباشد؟
در مواقعی که به هیچگونه ماده شستشو دهنده یا منبع آب پاکیزه دسترسی نداشته باشید، میتوانید از آب لولهکشی استفاده کنید. به طور کلی استفاده از آب لولهکشی تفاوت چندانی در روند بهبود زخم ایجاد نمیکند.
آیا پانسمان زخم سوختگی الزامی است؟
سوختگی جزو زخمهای باز محسوب میشود. زخم سوختگی بایستی پوشانده و پانسمان شود تا محل زخم استریل بماند و باکتریهای مضر بر روی آن رشد نکنند.
جهت تسریع روند بهبود بهتر است از چه پمادی بر روی زخم سوختگی استفاده شود؟
پماد سیلور سولفادیازین
در زمان ایجاد زخم سوختگی از انجام چه مواردی بایستی خودداری شود؟
- از لمس کردن یا قرار دادن یخ به طور مستقیم بر روی زخم سوختگی باید خودداری شود.
- از قرار دادن کودکی که بر روی بدن او زخم سوختگی وجود دارد، درون وان حمام پر از آب سرد بایستی اجتناب شود.
- از فشار وارد کردن بر روی تاول و تخلیه آن بایستی خودداری شود.
- اشخاص نباید از پماد، کرم، لوسیون یا چربی بر روی زخم سوختگی استفاده کنند.
بهترین روش درمان زخم سوختگی چیست؟
جهت درمان زخم سوختگی، بایستی فورا زخم را زیر جریان آب لولهکشی سرد قرار داده و یا از کمپرس مرطوب و سرد بر روی زخم استفاده کنید.
پنج نوع پانسمان زخم سوختگی شامل چه مواردی می‌باشند؟
- گاز استریل
- پانسمان‌های فوم
- پانسمان‌های شفاف
- پانسمان هیدروکلوئید
- پانسمان هیدروژل
آیا پانسمان عسل برای زخم سوختگی مفید است؟
پانسمان عسل در التیام زخمهای سطحی محدود با ضخامت کم موثر است.
