سیاه زخم، یک بیماری عفونی باکتریایی است. علت اصلی ابتلا به سیاه زخم (آنتراکس)، تماس داشتن با حیوانات آلوده و مواد غذایی خام است. سیاه زخم می‌تواند از طریق تماس پوستی، استنشاق، بلعیدن و تزریق، در انسان ایجاد شود که در هر یک از این موارد، این بیماری، ممکن است علائم متفاوتی داشته باشد. برای تشخیص آنتراکس، باید آزمایشات پزشکی انجام شود و درمان آن، بستگی به شدت مسمومیت با اسکومبروئید، دارد. خوشبختانه، برای پیشگیری از این بیماری یک واکسن وجود دارد.
بیماری سیاه زخم چیست؟
سیاه زخم، یک بیماری عفونی جدی است، که توسط باکتری‌های گرم مثبت و میله‌ای شکلی به نام باسیلوس آنتراسیس، ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها، به طور طبیعی در خاک وجود دارند و معمولاً حیوانات اهلی و وحشی را در سراسر جهان، آلوده می‌کنند. انسان، در صورت تماس با حیوانات آلوده، یا محصولات حیوانی آلوده، ممکن است که به سیاه زخم مبتلا شوند. آنتراکس، می‌تواند باعث بروز عوارض شدید بیماری، هم در انسان و هم در حیوانات گردد.
سیاه زخم، در دام‌ها و احشام، شایع است و در مورد انسان، یک بیماری عفونی بسیار جدی، محسوب می‌شود. اسپورهای بیماری سیاه زخم، به طور طبیعی در خاک وجود دارند، اما فقط زمانی فعال می‌شوند که وارد بدن، بشوند.
نحوه انتقال سیاه زخم
باکتری سیاه زخم، معمولاً به شکل اسپور، پخش می‌شود. (اسپور، شکل خفته باکتری است که گروهی از باکتری‌ها، هنگامی که مواد غذایی به آنها نمی‌رسد، به خود می‌گیرند و در صورت قرار گرفتن در شرایط بهتر، مانند داخل بدن انسان، اسپورها، می‌توانند رشد کرده و باعث بروز بیماری شوند.) سیاه زخم، معمولاً با یکی از این سه راه، منتقل می‌شود. اکثر افرادی که در معرض باکتری سیاه زخم قرار می‌گیرند، در عرض یک هفته بیمار می‌شوند؛ اما اگر از طریق استنشاقی آلوده شده باشند، ابتلا به بیماری ممکن است تا ۴۲ روز، طول بکشد:
- از طریق پوست(جلدی)
- استنشاق (از راه ریه)
- دستگاه گوارش
انواع سیاه زخم و علائم آن
معمولا چهار طریق، برای ابتلا به عفونت سیاه زخم، وجود دارد که هر کدام، علائم و نشانه‌های متفاوتی دارند. در بیشتر موارد، علائم در عرض شش روز، پس از قرار گرفتن در معرض باکتری، ظاهر می‌شود. با این حال، ممکن است علائم سیاه زخم استنشاقی، بعد از شش هفته ظاهر شوند.
سیاه زخم جلدی یا پوستی
باکتری عامل عفونت سیاه زخم مرتبط با پوست (جلدی)، از راه پوست، وارد بدن شما می‌شود، البته معمولاً از طریق یک بریدگی و یا زخم‌های دیگر. این راه، تا حد زیادی شایع‌ترین طریقه ابتلا به این بیماری است و همچنین خفیف‌ترین نوع سیاه زخم است. با به کار بردن درمان مناسب، سیاه زخم پوستی به ندرت ممکن است که کشنده باشد. علائم و نشانه‌های سیاه زخم پوستی عبارتند از:
- یک برآمدگی برجسته و خارش دار، شبیه نیش حشره که به سرعت به یک زخم بدون درد با مرکز سیاه رنگ تبدیل می‌گردد.
- تورم در محل زخم و در غدد لنفاوی مجاور آن
- گاهی اوقات، این بیماری علائمی شبیه آنفولانزا دارد؛ از جمله تب و سردرد.
سیاه زخم استنشاقی یا تنفسی
سیاه زخم استنشاقی، زمانی رخ می‌دهد که شما در جایی که اسپورهای سیاه زخم وجود دارند، تنفس کنید. این نوع سیاه زخم، مرگبار‌ترین شکل این بیماری است و اغلب حتی با درمان نیز کشنده است. علائم و نشانه‌های سیاه زخم استنشاقی عبارتند از:
- این بیماری، برای چند روز یا چند ساعت، علائمی شبیه آنفولانزا دارد؛ مانند گلودرد، تب خفیف، خستگی و دردهای عضلانی.
- درد خفیف قفسه سینه
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- سرفه کردن به همراه خون
- بلعیدن دردناک
- تب شدید
- مشکل در تنفس
- شوک، که یک وضعیت پزشکی حاد است و شامل فروپاشی سیستم گردش خون می‌باشد.
- مننژیت
سیاه زخم گوارشی
عفونت سیاه زخم گوارشی، ناشی از خوردن گوشت نیم پز، حیوان آلوده است. این بیماری، می‌تواند بر تمام مسیر دستگاه گوارش شما، از گلو، تا روده بزرگ، تأثیر بگذارد. علائم و نشانه‌های سیاه زخم گوارشی عبارتند از:
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد شکمی
- سردرد
- بی‌اشتهایی
- تب
- اسهال خونی شدید، در مراحل بعدی بیماری
- گلو درد و مشکل در بلعیدن
- تورم گردن
سیاه زخم تزریقی
علائم آنتراکس تزریقی، مشابه علائم آنتراکس پوستی است؛ اما سیاه زخم تزریقی می‌تواند سریعتر در سراسر بدن پخش شود و تشخیص و درمان آن، سخت‌تر از سیاه زخم پوستی است. عفونت‌های پوستی، در محل تزریق مصرف مواد مخدر تزریقی شایع است و این عفونت‌ها، لزوماً به این معنی نیست که این فرد، مبتلا به سیاه زخم می‌باشد.
علائم اولیه سیاه زخم تزریقی عبارتند از:
- آبسه در داخل و اطراف محل تزریق
- تاول و تورم در اطراف محل تزریق
- تب
- یک زخم متورم در نزدیکی محل تزریق
با پیشرفت بیماری سیاه زخم تزریقی، موارد زیر ممکن است رخ دهد:
- مننژیت
- نارسایی اعضای بدن
- شوک
اثرات زخم‌ها، احتمالاً به عمق آنها بستگی دارد؛ اما علائم سیاه زخم را می‌توان با علائم سایر عفونت‌ها نیز اشتباه گرفت. سیاه زخم تزریقی، معمولاً در مصرف کنندگان هروئین مشاهده می‌شود.
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
بسیاری از بیماری‌های شایع، با علائمی شبیه به آنفولانزا شروع می‌شوند؛ ولی احتمال اینکه گلودرد و درد عضلات شما، به دلیل ابتلا به سیاه زخم، باشد بسیار کم است.
اگر فکر می‌کنید ممکن است در معرض این بیماری قرار گرفته باشید. برای مثال، اگر در محیطی کار می‌کنید که احتمال بروز سیاه زخم وجود دارد، فوراً برای ارزیابی و مراقبت، به پزشک مراجعه کنید. اگر پس از قرار گرفتن در معرض حیوانات یا محصولات حیوانی در نقاطی از جهان که سیاه زخم شایع است، علائم و نشانه‌های این اختلال را در خود مشاهده کردید، فوراً به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. تشخیص زودهنگام و اقدام برای درمان، بسیار حیاتی است.
نحوه تشخیص سیاه زخم
سیاه زخم، با بیماری‌های شایع‌تری مانند آنفولانزا و ذات الریه، علائم مشترک بسیاری دارد. یک پزشک، در ابتدا، این موارد را به عنوان علائم ابتلا به سیاه زخم در نظر نمی‌گیرد، مگر اینکه دلیل خاصی برای مشکوک شدن به آن وجود داشته باشد.
اگر ابتلا به سایر بیماری‌ها رد شوند، ممکن است آزمایش‌های مخصوصی برای تشخیص سیاه زخم، انجام شود. تشخیص سیاه زخم، تنها با اندازه‌گیری آنتی بادی‌ها یا میزان سموم در خون و سایر بافت‌ها، قابل تایید است. نوع نمونه بافتی که آزمایش می‌شود و انواع دیگر آزمایش‌ها، به عوامل موجود برای مشکوک شدن به سیاه زخم، بستگی دارد.
این آزمایشات شامل:
- بیوپسی پوست، برای آزمایش سیاه زخم پوستی
- آزمایش مدفوع، برای سیاه زخم گوارشی
- عکسبرداری با اشعه ایکس، از قفسه سینه یا سی تی اسکن، برای تشخیص سیاه زخم استنشاقی
- سوراخ کردن مهره پشتی، برای تشخیص مننژیت در اثر سیاه زخم
درمان سیاه زخم
پزشکان برای درمان بیماران مبتلا به سیاه زخم، گزینه‌های مختلفی، از جمله آنتی بیوتیک و آنتی توکسین را در اختیار دارند. بیماران مبتلا به موارد جدی سیاه زخم، باید در بیمارستان بستری شوند. آنها ممکن است به درمان تهاجمی، مانند تخلیه مداوم مایعات و کمک به تنفس از طریق دستگاه‌های تنفسی نیاز داشته باشند. برای افرادی که در معرض باکتری سیاه زخم قرار گرفته‌اند، اما هنوز علائمی ندارند، می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌های خاصی برای جلوگیری از بیماری استفاده کرد.
آنتی بیوتیک‌ها
درمان استاندارد سیاه‌زخم، با آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند سیپروفلوکساسین (سیپرو)، داکسی‌سایکلین (ویبرامایسین) یا لووفلوکساسین است. اینکه کدام یک از آنتی‌بیوتیک‌ها یا ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها و مدت زمان درمان برای شما مؤثرتر خواهد بود، بستگی به نحوه آلوده شدن شما به سیاه‌زخم، سن، سلامت کلی بدن شما و سایر عوامل دارد. درمان، زمانی موثرتر است که در خیلی زود شروع شود.
آنتی توکسین‌ها
هنگامی که اسپورهای سیاه زخم، به داخل بدن وارد می‌شوند، می‌توانند “فعال شوند”. هنگامی که آنها فعال می‌شوند، باکتری‌های سیاه زخم، می‌توانند تکثیر شوند، در بدن پخش شوند و سم تولید کنند. سموم حاصل از باکتری سیاه زخم در بدن، شخص را، بسیار شدید ضعیف می‌نماید.
پس از تولید شدن سموم سیاه زخم در بدن، یکی از درمان‌های ممکن برای آن، آنتی توکسین است. آنتی توکسین‌ها، سموم سیاه زخم را در بدن هدف قرار می‌دهند. پزشک، باید از آنتی توکسین همراه با سایر گزینه‌های درمانی استفاده کند. در حال حاضر، چند نوع آنتی توکسین وجود دارد که می‌توانند برای درمان سیاه زخم استفاده شوند.
راه‌های پیشگیری از ابتلا به سیاه زخم
سیاه زخم، یک عارضه نادر است و اکثر انسان‌ها، هرگز در معرض ابتلا به آن، قرار نخواهند گرفت. یک واکسن دارای مجوز، برای پیشگیری از سیاه زخم وجود دارد؛ اما آن فقط برای استفاده معمول در گروه‌های خاصی از بزرگسالان در معرض خطر، توصیه شده است (به عنوان مثال، بعضی از افراد ارتشی و کارکنان آزمایشگاه‌ها). تنها واکسن سیاه زخم، که توسط FDA تایید شده است، واکسن بیوتراکس است.
اگر این واکسن، به عنوان یک اقدام پیشگیرانه استفاده شود، یک سری واکسن است که در پنج دوز و یک دوره ۱۸ ماهه تجویز می‌گردد و هنگامی که پس از قرار گرفتن در معرض باکتری سیاه زخم استفاده شود، به عنوان یک سری واکسن، در سه دوز، تجویز می‌شود.
واکسن سیاه زخم، معمولاً در دسترس عموم نیست. این دارو، به افرادی داده می‌شود که در موقعیت‌هایی کار می‌نمایند که آنها را در معرض خطر بالای تماس با سیاه زخم قرار می‌دهد، مانند پرسنل نظامی و دانشمندان.
برای افرادی که در معرض باکتری سیاه زخم قرار گرفته‌اند اما هنوز علائمی ندارند، می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌های خاصی برای جلوگیری از بیماری، استفاده کرد.
آیا سیاه زخم واگیردار یا مسری است؟
انتقال مستقیم بیماری سیاه زخم، از فرد به فرد بسیار بعید است. با این وجود، فرد مبتلا معمولاً برای احتیاط در بیمارستان ایزوله می‌شود تا تحت درمان قرار گیرد. ابتلای مجدد به سیاه زخم ممکن است رخ دهد؛ اما بسیار نادر است. بهبودی معمولاً با مصونیت طولانی مدت نسبت به این بیماری همراه است.
سؤالات متداول
بیماری سیاه زخم، چه تاثیری بر سلامت انسان دارد؟
جدی‌ترین عوارض سیاه زخم، باعث می‌گردد که بدن شما نتواند به طور معمول، با عفونت‌ها مبارزه نماید و همین امر، منجر به آسیب وارد شدن به سیستم‌های چندگانه بدن (سپسیس) می‌شود و منجر به مرگ می‌گردد.
آیا می‌توانید پس از ابتلا به سیاه زخم، زنده بمانید؟
عفونت، معمولا از یک تا ۷ روز پس از قرار گرفتن در معرض باکتری، ایجاد می‌شود. بدون درمان کردن، تا ۲۰ درصد مردم، با ابتلا به سیاه زخم پوستی، ممکن است بمیرند. با این وجود، با گرفتن درمان مناسب، تقریباً تمام بیماران مبتلا به سیاه زخم جلدی، زنده می‌مانند.
اگر زخم‌های بیماری سیاه زخم را لمس کنید چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر پوست شما با سیاه زخم تماس پیدا کند، ممکن است که به یک زخم کوچک و برجسته مبتلا شوید که خارش هم دارد. این برجستگی، معمولاً شبیه جای نیش حشره است. این زخم، به سرعت تبدیل به یک تاول می‌شود. سپس به یک زخم پوستی، با مرکز سیاه رنگ، تبدیل می‌گردد.
آیا باکتری سیاه زخم، با پختن از بین می‌رود؟
حرارت دادن پوست حیوانات تا دمای ۹۵ درجه سانتیگراد به مدت۲۴ ساعت، یا جوشاندن ۳۰ دقیقه و یا اتوکلاو بخار در دمای ۱۲۰ درجه سانتیگراد، به مدت ۲۰ دقیقه، خطر ابتلا به سیاه زخم را کاهش می‌دهد.(منبع).
بیشترین قربانیان سیاه زخم، چه کسانی هستند؟
افرادی که با فرآورده‌های حیوانی کار می‌کنند. به همین دلیل، افرادی که در مشاغل خاصی مانند دامپزشکان، کشاورزان، تولیدکنندگان دام و سایرین که با حیوانات و فرآورده‌های حیوانی سر و کار دارند، ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار بگیرند.
اگر زخم‌های بیماری سیاه زخم را، لمس کنید چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر پوست شما، با سیاه زخم تماس پیدا کند، ممکن است که به یک زخم کوچک و برجسته، مبتلا شوید که خارش هم دارد. این برجستگی، معمولاً شبیه جای نیش حشره است. این زخم، به سرعت، تبدیل به یک تاول می‌شود. سپس به یک زخم پوستی، با مرکز سیاه رنگ، تبدیل می‌گردد.
