فراهم کردن تغذیه مناسب یکی از موضوعات مهم در مواجهه با بیماران مبتلا یا در معرض ابتلا به زخم بستر است. دنبال کردن یک رژیم غذایی غنی و متعادل باعث تامین مواد معدنی مورد نیاز برای تقویت پوست و التیام زخم می‌شود و از این طریق می‌تواند نقش به سزایی در جلوگیری از بروز زخم بستر و یا تسریع درمان آن ایفا کند. از آنجایی که رژیم‌های غذایی برای هر فرد متناسب با ویژگی‌های فردی، سوابق پزشکی و دارویی و نوع زخم بیمار متفاوت است، بهتر است یک برنامه غذایی توسط متخصصین تغذیه برای بیماران مبتلا به زخم بستر تنظیم گردد.
انتخاب مواد غذایی مفید برای زخم بستر
دنبال کردن یک رژیم غذایی متعادل و حفظ وزن سالم می‌تواند به خطر ابتلا به زخم بستر را به طور قابل توجهی کاهش دهد و در صورتی که فرد دچار زخم بستر شده باشد، داشتن تغذیه مناسب می‌تواند نقش مهمی در بهبودی و درمان فرد داشته باشد؛ چرا که بدن به منظور تسریع روند بهبودی زخم به پروتئین، انرژی (کالری)، ویتامین‌ها و مواد معدنی (مانند ویتامین C، آهن و روی) و مایعات فراوان نیاز دارد.
تنظیم یک رژیم غذایی مناسب و متعادل متناسب با هر فرد نیازمند داشتن اطلاعات تخصصی در مورد ارزش غذایی، ترکیبات مختلف غذایی و داشتن دستورالعمل مشخص روزانه برای خوردن وعده‌های غذایی می‌باشد. بنابراین مراجعه به یک متخصص تغذیه برای تنظیم یک برنامه غذایی متناسب با مشخصات فیزیکی و سوابق پزشکی بیمار بسیار توصیه می‌شود.
پروتئین
زمانی که فرد مبتلا به زخم بستر است، بدن او نیاز به پروئین بیشتری دارد. برخی مواد غذایی از جمله گوشت، ماهی، تخم مرغ، لبنیات، آجیل، لوبیا و حبوبات، سرشار از پروتئین هستند. سعی کنید هر وعده غذایی‌تان حداقل حاوی یکی از این مواد غذایی باشد. روزانه یک پیمانه شیر یا انواع مواد لبنی دیگر مانند پودینگ شیر، پنیر یا ماست بخورید.
در صورتی که دچار اضافه وزن هستید، از لبنیات کم چرب استفاده کنید. مواد لبنی کم چرب، معادل همان محصولات پرچرب دارای پروتئین هستند، اما کالری کمتری دارند. برخی از انواع ماست، بستنی و شیر حاوی پروتئین بیشتری هستند.
انرژی
بدن برای پیشگیری از ایجاد زخم و یا التیام زخم‌ها به انرژی کافی نیاز دارد. علاوه بر نیاز بدن به انرژی برای التیام زخم بستر، کالری اضافه می‌تواند در بدن حالت ضربه‌گیری ایجاد کرده و فشار روی پوست را کاهش دهد، به خصوص برای افرادی که لاغر هستند و کمبود وزن دارند.
کربوهیدرات‌ها (مانند ماکارونی، برنج، نان، سبزیجات نشاسته‌ای) و چربی‌های سالم (مانند آووکادو، روغن زیتون، روغن کانولا و ماهی‌های چرب) منابع خوبی از انرژی هستند. گلوکز موجود در غذاهای کربوهیدراتی انرژی سلول‌های پوست را تامین میکند، در حالی که اسیدهای چرب اشباع نشده موجود در چربی‌های سالم بخشی از غشای سلولی را تشکیل می‌دهند.
در بیماران مسن، ناتوان یا بیمارانی که بیماری مزمن دارند، شروع درمان زودهنگام با مصرف کربوهیدرات‌ها، چربی و پروتئین برای پیشگیری یا درمان زخم‌های بستر ضروری است.
آهن
آهن به جلوگیری از کم‌خونی ناشی از فقر آهن کمک میکند. زمانی که بدن کم خون است، بافت‌های بدن نمی‌توانند به خوبی اکسیژن دریافت کنند. به منظور دریافت آهن کافی، غذاهای غنی از آهن را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
به منظور افزایش جذب آهن از غذا، غذا یا نوشیدنی‌های حاوی ویتامین C را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. همراه با وعده‌های غذایی چایی مصرف نکنید، زیرا این کار باعث کاهش جذب آهن در بدن می‌شود.
غذاهای سرشار از آهن عبارتند از:
- گوشت قرمز
- جگر و احشاء
- گوشت طیور
- سبزیجات برگ سبز
- میوه خشک شده
- غلات صبحانه غنی شده
ویتامین C
ویتامین C به جذب آهن غذا و روند بهبودی کمک میکند. بسیاری از میوهها و سبزیجات سرشار از ویتامین C هستند. ویتامین C در بدن ذخیره نمی‌شود، بنابراین باید به صورت روزانه مصرف شود. ویتامین C در طول فرآیند پخت از بین می‌رود، بنابراین نباید سبزیجات را زیاد بپزید یا در صورت امکان آنها را بخارپز کنید. نوشیدن یک لیوان کوچک آب میوه (150 میلی لیتر) همراه با غذا راه خوبی برای جذب ویتامین C است. اگر مصرف ویتامین C شما کم است، باید از مکمل استفاده کنید.
مواد غذایی سرشار از ویتامین C عبارتند:
- مرکبات: پرتقال، کیوی
- سبزیجات: بروکلی، فلفل
- آب میوه
- گوجه فرنگی
- توت‌ها: توت فرنگی
اگر در رژیم غذایی خود به اندازه کافی از این موادغذایی استفاده نمی‌کنید، باید از مولتی ویتامین یا مکمل استفاده کنید. برای استفاده از مکمل‌ها و موارد دیگر باید از متخصص تغذیه راهنمایی بگیرید.
روی
روی به تشکیل بافت جدید پوست و به بهبود زخم های فشاری کمک میکند. منابع سرشار از روی عبارتند از: گوشت قرمز بدون چربی، ماهی صدفی، شیر، پنیر، نان، عدس، لوبیا و محصولات غلات مانند جوانه گندم است.
ویتامین‌ها و مکمل‌های مواد معدنی
در صورتی که نمی‌توانید به اندازه کافی غذاهای حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی مصرف کنید، ممکن است نیاز به مصرف مکمل داشته باشید. اگر رژیم غذایی متنوعی ندارید یا اشتهایتان کم است، باید ویتامین و مکمل مواد معدنی مصرف کنید. اگر می‌توانید رژیم غذایی کامل و متنوعی داشته باشید، مصرف سطوح بالای ویتامین‌ها و مکمل‌های معدنی می‌تواند مضر باشد.
مایعات
پوست کم آب می‌تواند خشک و شکننده شود. باید رطوبت داخل پوستتان را حفظ کنید. هر روز 1.5 تا دو لیتر مایعات (شش تا ده لیوان) مصرف کنید. این مایعات می‌توانند شامل هر چیزی (چای، قهوه، شیر، آب، آبمیوه) باشند، البته به غیر از الکل. اگر اضافه وزن دارید از نوشیدنی‌های حاوی قند اجتناب کنید، در عوض به جای آن از جایگزین‌های بدون قند یا شیرین‌کننده‌های کم کالری در نوشیدنی‌های گرم استفاده کنید.
وزن بدن
در صورت داشتن اضافه وزن
کاهش وزن می‌تواند به کاهش خطر زخم بستر و محافظت از زخم بستری که به تازگی بهبود یافته است کمک کند. با این حال، اگر در زمانی که زخم بستر در حال بهبود است، مصرف مواد غذایی خود را خیلی محدود کنید، این موضوع می‌تواند باعث تاخیر در روند بهبودی شود.
حفظ تعادل در رژیم غذایی بسیار مهم است، چراکه بدن باید تمام مواد مغذی مورد نیاز را دریافت کند. تغییرات ساده‌ای که در صورت داشتن اضافه وزن باید در رژیم غذایی خود ایجاد کنید عبارتند از:
- اجتناب از مصرف قند و شکر یا شیرین‌کننده‌ها
- استفاده از روش‌های پخت با حداقل روغن، مانند کباب کردن، پختن، مایکروویو یا بخار پز به جای سرخ کردن.
- خوراکی‌هایی را انتخاب کنید که انرژی و چربی کمتری دارند مانند ماست کم چرب و میوه.
- رژیم غذایی متعادلی را دنبال کنید، به هیچ وجه وعده‌های غذایی‌تان را حذف نکنید.
- به طور متوسط نباید بیش از 0.5 تا 1 کیلوگرم در هفته وزن کم کنید.
در صورت داشتن کمبود وزن
برای بهبودی از زخم بستر بدن باید به اندازه کافی مواد مغذی دریافت کند. اگر کمبود وزن دارید، ممکن است ذخایر مواد مغذی کافی در بدنتان نباشد، بنابراین به کمی تغییرات در رژیم غذایی خود نیاز خواهید داشت. بدون مواد مغذی، روند بهبودی ممکن است بیشتر طول بکشد. به منظور جبران کمبود مواد مغذی اقدامات زیر را انجام دهید:
- وعده‌های غذایی منظم را دنبال کنید. اگر تهیه و طبخ غذا برایتان سخت است، غذاهای آماده‌ی کنسرو شده، سرد شده یا منجمد وجود دارد که می‌توانید مصرف کنید. می‌توانید از سبزیجات منجمد یا کنسرو شده نیز استفاده کنید.
- در طول روز سه وعده غذایی کوچک و دو تا سه میان وعده مغذی (مانند ماست، پنیر، آجیل و بیسکویت) مصرف کنید.
- در صورتی که اشتهایتان کم است، سعی کنید هر روز دو نوشیدنی مغذی مانند: شیر، شیر مالت، آب میوه یا نوشیدنی‌های مکمل پودری که در داروخانه یا سوپرمارکت در دسترس هستند، مصرف کنید.
مکمل‌های غذایی خوراکی
به منظور بهبود زخم بستر باید به اندازه کافی غذا مصرف کنید. در غیر اینصورت، باید از برخی مکمل‌های غذایی تجویز شده استفاده کنید. این نوع مکمل‌ها منبع غنی انرژی، پروتئین و سایر مواد مغذی هستند. باید برای مقدار و چگونگی مصرف مکمل‌های غذایی با متخصص تغذیه مشورت کنید. در صورتی که در طول روز سه مکمل غذایی خوراکی یا بیشتر مصرف می‌کنید، نباید از مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی اضافی استفاده کنید.
مواد غذایی مناسب برای بیماران دیابتی مبتلا به زخم بستر
مدیریت تغذیه افرادی که مبتلا به دیابت و زخم بستر هستند، به منظور افزایش مصرف مواد مغذی کافی و سطوح قند خون پایدار، به منظور افزایش بهبود زخم مهم است. تشویق فرد به مصرف یک رژیم غذایی سالم و حفظ تغذیه متعادل می‌تواند به تعدیل سطح گلوکز خون و تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی برای حمایت از روند بهبود کمک کند.
مصرف پروتئین، کربوهیدرات‌ها، مایعات، ویتامین‌ها و مواد معدنی کافی امری مهم و ضروری برای بهبود زخم است. بیماران دیابتی باید دستورالعمل‌های زیر را در رژیم غذایی خود اعمال کنند:
- 30 تا 35 کالری به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
- 25 تا 1.5 گرم پروتئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
- 30 میلی لیتر مایع به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
- منابع خوب ویتامین‌ها و مواد معدنی.
مدیریت تغذیه‌ای روزانه افراد مبتلا به دیابت، موضوعی چالش برانگیز است. چراکه هیچ تعریف مشخصی برای میزان مصرف کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها و چربی‌ها برای افراد دیابتی وجود ندارد و نمی‌توان در این مورد خودسرانه عمل کرد. به همین دلیل افراد دیابتی مبتلا به زخم بستر باید حتما به متخصص تغذیه مراجعه کنند.
مراجعه به متخصص تغذیه برای زخم بستر
همانطور که اشاره شد، رژیم‌های غذایی متناسب با فیزیک بدن هر فرد و سوابق پزشکی و دارویی وی به شکل جداگانه تنظیم می‌شود. بنابراین استفاده از نکات و راهنمایی‌های کلی در مورد تغذیه نمی‌تواند یک راه حل قابل اعتماد و قطعی به منظور طراحی یک رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به زخم بستر باشد.
به همین دلیل، مراجعه به یک متخصص تغذیه زمانی که فردی در معرض خطر زخم بستر قرار دارد و یا علائم اولیه زخم بستر در وی مشاهده شده است، می‌تواند باعث پیشگیری و یا درمان سریع‌تر این بیماری خطرناک در درجات اولیه آن شود.
سوالات متداول
تنظیم رژیم غذایی در بیمارانی که میل به غذا ندارند چگونه است؟
در صورتی که میلی به غذا و خوراکی ندارید، با متخصص تغذیه صحبت کنید. متخصص تغذیه می‌تواند در حل این مشکل به شما کمک کند و برخی مکمل‌های تغذیه‌ای خاص را برای شما تجویز کند. ممکن است برای اطمینان از دریافت این مواد مغذی مهم به یک مکمل مواد معدنی یا مولتی ویتامین نیاز داشته باشید.
مصرف چه غذاهایی به بهبود زخم بستر کمک میکند؟
رژیم غذایی مناسب برای درمان مناسب زخم بستر باید شامل میوهها، سبزیجات، غلات، آجیل و دانههای غنی از ویتامین A، ویتامین B، ویتامین C، ویتامین E و روی باشد. این مواد غذایی باعث تقویت سیستم ایمنی و تسریع بهبودی میشوند. پروتئین و فیبر از جمله موارد ضروری یک رژیم غذایی سالم است.
چگونه تغذیه نامناسب منجر به زخم بستر می‌شود؟
کمبود وزن یک عامل خطر اصلی برای سوء تغذیه و ایجاد زخم بستر است. تغذیه نامناسب باعث اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، سنتز کلاژن و قدرت کششی می‌شود.
چه ویتامینهایی باعث درمان زخم بستر میشوند؟
ویتامین A، ویتامین C و روی به ترمیم بافت آسیب دیده کمک میکند، با عفونتها مبارزه کند و پوست شما را سالم نگه دارد.
هیدراته ماندن چه تاثری بر زخم بستر دارد؟
طبق تحقیقات انجام شده، افرادی که بدنشان به اندازه کافی هیدراته نیست بیشتر در معرض ابتلا به زخم بستر قرار دارند، چرا که کم آبی بدن قابلیت ضربه‌گیری پوست در برابر استخوان را کاهش می‌دهد. کم آبی همچنین بافت‌های آسیب دیده را از مواد مغذی لازم، که برای التیام زخم ضروری هستند، محروم میکند.
آیا دیابت می‌تواند باعث ایجاد زخم بستر شود؟
دیابت به دلیل ارتباط با آسیب عصبی (نوروپاتی) و گردش خون ضعیف، خطر ابتلا به زخم بستر را افزایش می‌دهد. به طور کلی، افرادی که حس کافی ندارند ممکن است متوجه فشار مداوم روی بافت‌های خود نشوند و بنابراین موقعیت بدن خود را تغییر نمی‌دهند.
تاثیر کم خونی در بهبود زخم بستر چیست؟
یکی از دلایل عدم بهبودی زخم در افراد مبتلا به زخم بستر، کم خونی و تغییر پروتئین سرم است. کم خونی خفیف، اغلب شبیه کمبود آهن است و اغلب با مصرف آهن درمان می‌شود.
چه غذاهایی برای بهبود زخم بستر مضر هستند؟
باید مصرف غذاهای ناسالم مانند غذاهایی که چربی، شکر و نمک بالایی دارند را محدود کنید. این مواد غذایی ناسالم عبارتند از: دونات، کلوچه، غذاهای سرخ شده، آب نبات و نوشابه معمولی. این نوع غذاها دارای مواد مغذی کم و مواد مضر زیادی هستند، که نه تنها برای زخم بستر، بلکه برای سلامتی نیز ضرر دارند.
